|
بايد در نظر داشت که زمانی می‌توان برنامه فلسفه برای کودکان را به
طرز مناسبی در كشور دنبال کرد که محيط اطراف کودکان و نوجوانان
آمادگی لازم را برای اين طرح داشته باشد. تا آنجا كه از مطالب
مندرج در سايت متوجه شدم، تفاوت اين فلسفه با فلسفه‌ای که به شکل
وسيع و گسترده در دانشگاه‌ها تدريس می‌شود، اين است که به جای
انتقال يکسری اطلاعات از کتاب يا استاد به دانشجو، می‌کوشد تا از
طريق قوت بخشيدن به تفکر انتقادی كودكان و نوجوانان قدرت
تمييز،استدلال و داوری را در آنها به وجود آورد.
بی شک برخورداری
از تفکر انتقادی همچون به خاطر سپردن گفته‌ها و نوشته‌های فيلسوفان
نيست كه نسبت به محيط اطرافش بي‌تفاوت باشد. در مسير آموزش تفکر
انتقادی بايد به دانش آموز فرصت داد تا مسايل اطرافش را با ديد
انتقادی مورد بررسی قرار دهد و سؤالاتي كه در اين زمينه برايش
بوجود مي‌آيد را بپرسد و .... چنين شخصی پس از فراگيری رويکرد
انتقادی می‌خواهد يا بهتر است بگويم كه بايد بتواند
نسبت به تمامی مطالب پيرامونش به ديد انتقادی بنگرد و بکوشد
سازگاری باورها، کارآمدی آنها، عقلانيت برنامه ريزی‌ها و تصميم
گيری‌ها و اعمال و رفتار خود و اطرافيانش را مورد بررسی انتقادی
قرار دهد.
حال اگر محيط
پيرامون چنين شخصی، آمادگی لازم برای پذيرش رويکرد انتقادی را
نداشته باشد و به طور مثال سؤالات احتمالا بنيان‌كن كودك و نوجوان
را برنتابد و ... نه آموزش‌ها می‌تواند به شکل صحيحی انجام گيرد و
نه با فرض موفقيت در فراگيری اين رويکرد انتقادی، فرصت و مجالی
برای استفاده از اين رويکرد برای شخص در اجتماع پيرامونش پيدا
می‌شود.
يك پيشنهاد
از همين روی پيشنهاد می‌کنم در کنار طرح فلسفه برای کودکان در
ايران، آموزش تفکر انتقادی برای والدين و مربيان(غير از کسانی که
به طور مستقيم متولی آموزش تفکر انتقادی به دانش آموزان هستند که
فرض بر اين است آنها آمادگی‌های لازم را در اين زمينه کسب
كرده‌اند) را هم در سطحی ديگر دنبال کنيد: تا هم شرايط برای موفقيت
طرح آموزشی فلسفه برای کودکان در ايران فراهم آيد و هم محيط مناسبی
برای بهره گيری عملی از اين رويکرد انتقادی برای جوانان آيندة اين
مرز و بوم شکل گيرد.
لزوم تر جمه وتأليف كتاب در زمينة فلسفه برای کودکان
همانطور که اشاره کرده‌ايد، کتاب‌هايي که به طور مستقيم به بحث
فلسفه برای کودکان مرتبط باشند، به زبان فارسی وجود ندارد و بر
همين اساس لازم است تا جمعی از علاقمندان به اين بحث نسبت به ترجمه
آثار ارزشمندی در اين زمينه همت گمارند. اما اين نکته را هم نبايد
فراموش کرد که مطالب مناسب و مرتبط با بحث فلسفه برای کودکان در
کتاب‌های روانشناسی و تعليم و تربيت وجود دارد و ذيل عناوينی همچون
تفکر انتقادی، تفکر خلاق، و ... مي‌توان نكات ارزشمندي را يافت و
در اين راستاي مورد استفاده قرار داد. به همين خاطر پيشنهاد مي‌كنم
تا زمان ترجمه و نشر کتاب‌های مخصوص در اين زمينه علاقمندان به اين
بحث را به چنين کتاب‌هايي ارجاع دهيد. اما براي انجام اين كار
شايسته است ارتباط مناسبي با دانشجويان رشته‌هاي روانشناسی و علوم
تربيتی برقرار كرده و از آنها بخواهيد مطالب مرتبط به فلسفه براي
كودكان، تفكر خلاق و تفكر انتقادي و ... را جهت درج در سايت
برايتان ارسال دارند.
يك بازي براي يادگيري تفكر
شخصا در مطالعات پراكندة خود با مطالبي برخورد مي‌كردم كه به موضوع
كاري شما مرتبط مي‌شود. برای مثال در کتاب نقد و خلاقيت در تفکر
اثر دکتر علی شريعتمداری (پژوهشگاه فرهنگ و انديشه اسلامی 1380)
مطلبی در مورد نقش نوشتن در بهبود بخشيدن به تفکر انتقادی
می‌خواندم(ص 59 الی 60). در کتاب آموزش رفتار خلاق و استعدادهای
درخشان در دانش آموزان(انتشارات آستان قدس رضوی 1369) برای افزايش
قدرت استدلال آوری در نوجوانان بازی‌ای را پيشنهاد کرده است. اين
بازی به صورت بحث و گفتگوي چند نفره انجام مي‌شود و در آن هر يک از
افراد بايد يک نقش خاصی را بر عهده گيرند. يکی بايد با هر چه در
جلسه مطرح می‌شود مخالفت کند و از افراد بخواهد تا آنچه را می
گويند به دقت اثبات کنند و خودش را پيرو رويکرد انتقادی معرفي کند.
يکی ديگر بايد سعی کند به طور مرتب موضوع جلسه را عوض کند و
موضوعات جديد را مطرح نمايد. فرد ديگر بايد نقش يک ميانجی را ايفا
کند و ميان ايده‌هاي مخالف طرح شده در جمع، آشتی برقرار نمايد. يک
نفر بايد با هر عقيده ای (هر چند متناقض) که در جلسه طرح مي‌شود،
موافقت کند و شواهدی را برای درست بودن آن ارايه نمايد و از آن
عقيده حمايت كند. يکی هم بايد در نقش واقعي خود بازی کند و .... به
اين طريق افراد شرکت کننده در اين بازی ياد می گيرند که افراد
جامعه چگونه در فعاليت های فکری شركت می‌کنند.
تجربه اي دردناك براي اينشتين
در کتاب شکوفايی خلاقيت کودکان(نشر دنيای نو 1375) می‌خواندم که
ياد گيری بدون تفکر يکی از مواردی است که خلاقيت کودک را از بين
می‌برد. يادگيری معلومات بايد همزمان با چگونگی ارتباط آنها با هم
در راستای حل مسئله باشد. در اين کتاب آمده است که برای انيشتين
تجربه اين که به او گفته شود چه چيزی را بايد ياد بگيرد و به چه
شکل بايد ياد بگيرد و به چه شکل بايد آن را در امتحانات تکرار کند،
دردناک بوده است(ص92) در همين کتاب آمده است که انيشتين گفته است:
اشتباه بزرگی است که فکر کنيم لذت جستجوي راه حل مسايل از راه‌های
اجبار در انجام وظيفه برانگيخته می‌شود(ص 84).
انديشة قالبي در مقابل تفكر خلاق
در جايي ديگر می‌خواندم که يکی از موانع تفکر خلاق انديشيدن در
قالب‌های خاص و ترس از رها کردن اين قالب‌هاي ثابت و قراردادی است
و برای اينکه اين مانع ذهني را در كودكان بشکنند، بازی‌ای را تدارک
ديده بودند که در آن از دانش آموزان خواسته می‌شود فکر کنند که از
وسايلی که در اطرافشان هست، چه استفاده‌هايي می‌توانند بکنند.
ليوان وسيله‌ای است برای نوشيدن مايعات. اما از اين وسيله می‌توان
به عنوان جاقلمی، گلدان و ... هم استفاده کرد....
مهارتي كه دانش آموزان بايد ياد بگيرند
بايد به دانش آموزان آموخت که گاه برای حل مسئله بايد چهارچوب‌های
ثابت و حاكم را شکست و از آنها خارج شد. همچنين بايد به والدين و
مربيان آموخت که هرگونه عدول دانش آموز و فرزند از چهارچوب خطرناک
نيست و نبايد بي‌دليل مانع از خلاقيت كودكان و نوجوانان در تفکر و
عمل شد. مثال مناسبی در اين زمينه که در کتب روانشناسی از آن ياد
شده است، به شرح زير است:
چگونه می‌توان با چهار خط مستقيم بدون آنکه قلم از روی کاغذ
برداشته شود، اين نه نقطه را به هم وصل کرد؟
* * *
* * *
* * *
بيشتر راه‌حل‌های پيشنهادی خود را محدود به چهارچوب مربع شکلی که
در اثر اين نه نقطه در ذهنشان شکل گرفته است، می‌کنند و به همين
خاطر هيچگاه نمی‌توانند در حل مسئله موفق شوند. حل مسئله منوط به
آن است که از چهارچوبی که بی جهت بر ذهن فرد حاکم شده است، گريخت.
يکی ازمولفه هاي خلاقيت
يکی از خصلت‌های انسان‌های خلاق آن است که ميان امور بی‌ارتباط با
هم، ارتباط برقرار می‌کنند. ماکسول ميان الکتريسته و مغناطيس
ارتباط برقرار کرد. عبدالسلام و .... هم ميان الکترومغناطيس و
نيروی ضعيف هسته‌ای ارتباط برقرار کردند. نظرية ريسمان‌ها مي‌كوشد
ميان چهار نيروي بنيادين وحدتي را برقرار كند. ملاصدرا با ايجاد
ارتباطی ميان فلسفه و عرفان و کلام مکتب جديد فلسفی خلق کرد و ...
بايد اين خصلت را هم از طريق بازی در دانش آموزان بوجود آورد. يكي
از راه‌هاي مناسب در اين زمينه ساختن جمله با کلمات بی ربط است ...
پيشنهادي براي تكميل سايت P4CII
تشويق دانش آموزان به حل مسايلی که راه حل‌های کلاسيک ندارند، از
مواردی است که می‌تواند در بهبود بخشيدن به تفکر خلاق دانش آموزان
موثر باشد. می توانيد در قسمتی از سايت خود از اين قبيل مسايل را
مطرح سازيد.
معرفي متفكران صاحب تفكر انتقادي
يکی ديگر از عواملی که لازمه گرايش به تفکر انتقادی و رويکرد
خلاقانه در تفکر می‌باشد، داشتن انگيزه و علاقه است و يکی از
عواملي که می‌تواند دانش آموزان را علاقمند به اين موضوع نمايد،
آشنايي با کسانی است که تفکر انتقادی داشته‌اند و در پرتو آن
توانسته‌اند موفقيت‌هايي را کسب کنند.
منبع : برگرفته از
smtmabtahi.blogfa.com
|
