|
|
چه کسی تصمیم می گیرد که چه
موضوعاتی در مدرسه تدریس شود؟ آیا یک الگوی واحد ملی وجود دارد که برای تمام
مدارس کشور مناسب باشد، یا باید انعطاف پذیر بود؟ طراحی و تدوین یک برنامه
آموزشیِ جامع و کامل، بدیهی نیست. در این گزارش، نقش سنگین دولت در تعیین
برنامه درسی مدارس دولتی انگلستان را اجمالا بررسی می کنیم. سپس نظر کارشناس
آموزش در اداره بین المللی آموزش در ژنو را جویا می شویم و در پایان نگاهی می
اندازیم به طرحی که از یکی از مدارس ایتالیا آغاز شده است و در آن کتاب درسی با
همکاری آموزگار و دانش آموزه تهیه می شود.
نقش سنگین دولت در تدوین مواد درسی مدارس دولتی انگلستان
نام کمبریج در انگلستان «یادگیری» را به یاد می آورد. یکی از پنج دانشگاه برتر
جهان در این شهر قرار دارد. اما رتبه بندی برنامه ارزیابی بین المللی دانشجویان
(Program for International Student Assessment) نشان می دهد که انگلستان از
لحاظ آموزش ابتدایی و متوسطه از بسیاری از کشورهای دنیا عقب مانده است.
دولت تصمیم گرفت که با انجام اصلاحات به آموزش جان تازه ای ببخشد، اما اقدامات
دولت باعث نگرانی در کلاس درس شده است. اصلاحات مواد درسی جدید برای مدارس
ابتدایی و دبیرستانهای دولتی در انگلستان (برای سنین ۵ تا ۱۴ سال) در پاییز سال
جاری میلادی اجرا می شود. در این برنامه تأکید بر یادگیری و حفظ مطالب است که
در سنین کم برای دانش آموز کار دشواری است.
دانشگاهیان از این اصلاحات انتقاد کرده اند و می گویند که در این برنامه درسی
جدید آموزگار باید انبوهی از مطالب را به خورد دانش آموز بدهد که فهم و انگیزه
یادگیری را در او از بین می برد.
طبق این اصلاحات دانش آموزان تشویق می شوند تا اواخر دوران دبستان از ماشین
حساب استفاده نکنند. همچنین باید تا قبل از ۱۴ سالگی دو نمایشنامه شکسپیر را
یاد بگیرند. برای عقب نیافتادن از دنیای کامپیوتر هم برنامه نویسی در برنامه
درسی لحاظ شده است.
این برنامه درسی تنها شامل مدارس دولتی انگلستان می شود و مدارس کل بریتانیا و
نیز مدارس خصوصی مجبور به تبعیت از آن نیستند.
در این میان برخی از آموزگاران از نقش سنگینی که دولت برای خود در آموزش کودکان
در نظر گرفته است، انتقاد می کند.
پرسشی که مطرح است این است که آیا برنامه درسی جدید در سراسر کشور می تواند
خلاقیت فردی در دانش آموزان به وجود آورد؟ دولت که این گونه فکر می کند اما به
انجام رساندن این مهم، بر عهده آموزگارانی است که در تعیین این مواد درسی نقش
بسیار کوچکی داشته اند.
توجه به بافتهای محلی و روند جهانی در تعین برنامه درسی مدارس
مسلماً گزینش درست مواد درسی خیلی مهم است، اما تصمیم گیری درباره اینکه این
برنامه باید شامل چه موضوعاتی باشد، هم کار مشکلی است.
در اداره بین المللی آموزش وابسته به یونسکو در ژنو، روی برنامه های آموزشی و
مواد درسی مناسب برای کشورهای مختلف جهان، کار می شود.
این اداره به کشورهایی که تلاش می کنند برنامه ملی مدارسشان را نو کنند، مشاوره
می دهد. اداره بین المللی آموزش کتابهای درسی کشورهای مختلف جهان از تقریبا یک
قرن گذشته را جمع آوری کرده است. با این حال نگاه این اداره فقط رو به گذشته
نیست و آینده را نیز در نظر دارد.
رناتو اُپِرتی، متخصص برنامه درسی مدارس از اداره بین المللی آموزش می گوید:
«در اینجا در این باره بحث نمی کنیم که مواد درسی ایده آل چیست. بلکه در این
باره گفتگو می کنیم که مواد درسی مختلف در بافتهای مختلف، براساس کدام
اولویتهای ملی مؤثر هستند، به کدام یک از خواستهای ملی پاسخ می دهند و با کدام
تعریفی که کشورهای مختلف برای آموزش دارند، جور در می آیند.»
وی می افزاید: «محتوای مواد درسی یعنی آنچه می خواهید بیاموزید باید با نیازها
و انگیزه های دانش آموز ارتباط داشته باشد. پس لازم است که این محتوا را با
توجه به نیازها و انتظارات دانش آموز تعیین و بازبینی کرد. معمولاً رسم بر این
بوده که در تعیین مواد درسی به آموزگار توجه شود و خیلی به دانش آموز توجه نمی
شده است. امروز برای اصلاح آموزش و مواد درسی و فرآیندهایی که باید به کار برده
شود نقش اصلی به دانش آموز داده می شود.»
هدف این است که دانش آموز بفهمد آنچه می آموزد چیست و چه کاربردی در آینده
دارد. متخصصان آموزش می گویند این روزها برای اصلاح مواد درسی باید به فراسوی
مرزهای ملی نیز نگاه کرد، چون در جهان امروز با چالش هایی روبرو هستیم که جهانی
هستند.
در تعیین مواد درسی و گنجاندن موضوعات تازه در این مواد درسی برای آینده یکی از
اولویتها این است که به بافتهای اجتماعی و فرهنگی محلی و چالشهای جهانی همزمان
توجه شود.
طرح «کتاب در دست نگارش» در ایتالیا
شاید آزاد گذاشتن آموزگار و دانش آموز در انتخاب مواد درسی نتایج بهتری بدنبال
داشته باشد. چراکه مدارس یکسان نیستند. اما چنین کاری را در عمل چه طور باید
پیاده کرد؟ دبیرستانی در برندیسی در جنوب ایتالیا پروژه ای را آغاز کرده که
هدفش ایجاد تغییراتی انقلابی در برنامه آموشی است.
به محض ورود به کلاس های درس مدرسه «اتوره مایورانا» متوجه می شوید که این محیط
آموزشی کاملاً با محیطهای آموزشی دیگر فرق دارد. در کلاسهای درس دانش آموزان
روی ردیفهای نیمکت در برابر آموزگار نمی نشینند، بلکه صندلی های چرخدار دارند
که به آنها امکان می دهد بین گروه های مختلف در حرکت باشند. برنامه درسی
متفاوتی در این مدرسه به آزمایش گذاشته شده است و دانش آموزان به کامیپوتر و
تبلت دسترسی دارند و کتاب درسی رسمی ندارند.
از پنج سال پیش تا کنون مدرسه «اتوره مایورانا» الگوی سنتی مواد درسی ملی برای
همه دانش آموزان را رها کرده است. در نتیجه آموزگارها و دانش آموزان خودشان
برای خودشان، با هزینه کم کتاب می نویسند.
در آغاز کتاب هایی معمولی کاغذی تهیه می شد. اما حالا دانش آموزان به کتاب های
الکترونیکی
هم دسترسی دارند. بخشی از این صرفه جویی ها برای خرید تجهیزات فنی کلاسها
(کامپیوتر، تبلت، و تخته سیاه هوشمند) هزینه شده است.
این طرح موسوم به «کتاب در دست نگارش» با این هدف آغاز شده که آموزگار و دانش
آموز در تعیین محتوای کتاب درسی با یکدیگر همکاری کنند.
در حال حاضر این طرح در سراسر ایتالیا شاخه های بیشتری پیدا کرده است. کتابخانه
دیجیتال سیستم «کتاب در دست نگارش» در آغاز کار تنها کتابهای درسی سالهای آخر
دبیرستان را شامل می شد. حالا پس از این که مدارس دیگر هم به این پروژه پیوسته
اند، کتابهایی برای اولین دوره دبستان یعنی دانش آموزان ۶ تا ۱۱ سال و سالهای
اول دبیرستان، یعنی دانش آموزان ۱۱ تا ۱۴ سال نیز در این طرح تهیه می شود.
ایجاد شبکه «کتاب در حال نگارش» پس از تصویب قانونی در اواخر دهه ۱۹۹۰ ممکن شد
که به مدارس اختیارات اساسی واگذار کرد. این قانون نحوه سازمان دهی، پژوهش و
آزمایش در آموزش را در اختیار مدارس گذاشت.
پیش از این قانون برنامه درسی ملیِ انعطاف ناپذیری وجود داشت که مقامات وزارت
آموزش مواد آن را تعیین می کردند. درسال ۱۹۲۳میلادی، همزمان با حکومت موسولینی،
وزیر آموزش وقت اصلاحاتی را تصویب کرد که براساس آن دولت کنترل آموزش با بهترین
استانداردها را در دست گرفت.
امروز گروههایی از آموزگاران و کارشناسان آموزش، «اصول راهنما» را تعیین می
کنند و مدارس بر اساس این اصول جزئیات مواد درسی خود را برمی گزینند.
****
|
