تصوير ذهنی و خودانگاره ی سازمان

www.Fekreno.org

مقدمه:

رهبری و اداره ی امور سازمان ها در دنيای ناشناخته امروز، بدون بهره گيری از دستاوردهای مشترک علوم مرتبط مانند مديريت و روانشناسی، هرگز نمی تواند تضمينی برای موفقيت در رسيدن به اهداف سازمانی باشد.

«روانشناسی» دانش رفتار، تجربه و فرايندهای ذهنی؛ و «مديريت» دانش به کارگيری قابليت های انسان در راستای اجرای برنامه های سازمان است؛ به همين دليل کاربرد روانشناسی در مديريت از اوايل قرن بيستم مورد توجه پژوهشگران و دانشمندان قرار گرفت. گزارش ها و مستندات موجود، بيانگر تأثير شگرف کاربرد روانشناسی در موفقيت چشمگير مديران در بهره گيری از نيروی انسانی در سازمان هايی است که به توصيه های روانشناسی عمل کرده اند. «تصوير ذهنی سازمانی»، نتيجه مطالعات روانشناسی در حوزه سازمان و مديريت است که مديران را بر مديريت هرچه بهتر رفتار سازمانی خود و کارکنان توانمند می سازد. لذا ضروری است که مديران و کارکنان بدانند که تصوير ذهنی و خودانگاره چيست؟ و چگونه بر عملکرد کارکنان و سازمان تأثير می­گذارد؟

تصوير ذهنی

تصوير ذهنی؛ صورتِ حاصل از تجربه، آموزش، فکر، وَهم و خيال درباره ی خود و پديده ها در ذهن (موجود زنده به ويژه انسان) است. تصوير ذهنی می تواند به واقعيت نزديک و با آن منطبق و يا از آن دور باشد. تصوير ذهنی، امری لزوماً انفرادی نيست و گروه ها، سازمان ها و جوامع (اشخاص حقوقی) که به دليل وابستگی به انسان مجازاً از ارگانيزم برخوردارند، نيز می توانند از تصوير ذهنی و خودانگاره برخوردار  باشند. تصوير ذهنی به دو صورت مثبت و منفی ايجاد می شود.



خودانگاره

تصوير ذهنی می تواند مربوط به خود فرد باشد که در اين صورت از آن به «خودانگاره يا خود پنداره» تعبير می شود؛ و می تواند به هرچيز ديگری غير از خود مربوط شود که در اين صورت همان «تصوير ذهنی» ناميده می شود. بنابر اين تصوير ذهنی، عامِ مطلق و خودانگاره خاصِ مطلق است. خودانگاره يا خودپنداره، به تصوير ذهنی هر شخص (حقيقی يا حقوقی) در باره خودش اطلاق می شود. خودانگاره شخص حقيقی، همان ذهنيت و تصوير ذهنی فرد ازخودش است و خودانگاره شخص حقوقی؛ از برايند تصاوير ذهنی اعضا و اشخاص حقيقی و حقوقی مرتبط در داخل و خارج، حاصل می شود. خودانگاره، از عوامل تأثير گذار بر رفتار است. برای مثال تصميم به جراحی بينی در اثر خود زشت پنداری در ذهن قوّت می گيرد؛ و تصميم  فرد برای انتخاب رشته تحصيلی، شغل و همسر؛ و تصميم  سازمان برای تغيير خط توليد، افزايش صلاحيت کارکنان و تمرکز زدايی به خودانگاره ی آن ها مربوط می شود.



خودانگاره ی سازمانی و عوامل ايجاد کننده آن

خودانگاره ی هر سازمان برآيند تصاوير ذهنی افراد شاغل در آن و افراد مرتبط با آن، از سازمان است. ميزان تأثير تصوير ذهنی هر فرد در خودانگاره ی سازمان، رابطه مستقيمی با نقش و جايگاه وی در سازمان و يا در ارتباط با آن دارد. بطوری که سهم تصوير ذهنی مديران ارشد، مشتريان عمده و رقبای اصلی هر سازمان در خلق خودانگاره ی سازمان به مراتب بيشتر از کارکنان عادی، مشتريان جزء و رقبای ضعيف است. اما در اين ميان، سهم تصوير ذهنی نيروهای درونی از انسان­های بيرون سازمان بيشتر است؛ به گونه ای که می توان از آن به استخوان‌بندی و چهارچوب اصلی خودانگاره ی سازمان نام برد و پس از آن تصوير ذهنی مشتريان اهميت بيشتری پيدا می کند.



چرخه عملکرد تصوير ذهنی و خودانگاره

عملکرد تصوير ذهنی و خودانگاره به دوصورت مثبت و منفی قابل بررسی است. تصوير ذهنی و خودانگاره ی مثبت، انگيزه برای بروز رفتار ايجاد می کند و فرد را به يافتن فرصت مناسب برای تجلی رفتار تشويق می نمايد، به محض يافتن فرصت، فرد رفتار خود را انجام می دهد و سپس(صرف نظر از تأثير ساير متغيرها) با بازخورد مثبت مواجه می‌شود و به رضايت خاطر و خشنودی می رسد و به اين وسيله تجربه ی مثبتی به دست می آورد که بر تصوير ذهنی و خودانگاره اش افزوده می گردد و انگيزه جديدی بوجود می آورد و اين چرخه ادامه و ارتقاء می يابد. برای مثال، مديری که به زيردستان خود اعتماد دارد مايل است امور را به آن ها واگذارکند و به محض يافتن فرصتی مناسب، اقدام خواهد کرد و کارکنان نيز پاسخ اعتماد او را با عملکرد مطلوب خواهند داد و در نتيجه تجربه ی مثبتی بر تصوير ذهنی و خودانگاره ی وی افزوده خواهد شد و در دفعات بعد بر دامنه تفويض اختيارش خواهد افزود. اما تصوير ذهنی و خودانگاره­ی منفی، چرخه و نتيجه­ای معکوس دارد؛ به اين صورت که انگيزه­ی عمل را از بين برده و يا تضعيف می­کند و در نتيجه، فرد فرصت ها را از دست داده و با تهديدها روبه رو می شود و وادار به بروز واکنش می گردد و سپس (صرف نظر از تأثير ساير متغيرها) با دريافت بازخورد منفی، تجربه ای منفی در ذهنش ثبت و بر تصوير ذهنی و خودانگاره ی وی افزوده می گردد و انگيزه اش تضعيف می شود. برای نمونه مديری که خود را در برابر پيشرفت فناوری عاجز می پندارد؛ از آن می گريزد و شيوه های سنتی مبتنی بر گردش کاغذ و انسان در سرتاسر سازمان (که گزينه­ی تهديدآميزی است) را بر اتوماسيون ترجيح می دهد و از آن در برابر تکنولوژی دفاع می کند؛ سپس در چرخه ی رقابت، عقب مانده و شکست می خورد و بازخوردهای منفی در قالب انتقاد و اعتراض سرازير می  شود و تجربه ی منفی ديگری بر خودانگاره ی منفی وی افزوده و پس از ناتوانی در برابر تکنولوژی، خود را در عرصه مديريت (که فناوری جزء لاينفک آن شده است) نيز ناتوان می­پندارد.

تأثير متقابل تصوير ذهنی کارکنان و سازمان

تصوير ذهنی اعضای هر سازمان در جريان کار و تحت تأثير عوامل مختلف شغلی، سازمانی و محيطی به صورت مثبت يا منفی شکل می گيرد و به جزئی از پيکره ی تصوير ذهنی کلی سازمان تبديل می شود و با توجه به جايگاه و نفوذ فرد، بر تثبيت يا تغيير تصوير ذهنی سازمان تأثير می گذارد و متقابلاً تصوير ذهنی سازمان به عنوان يک عامل سازمانی از طريق تأثير بر افزايش يا کاهش رضايت شغلی کارکنان بر بهبود يا تضعيف عملکرد آن ها تأثير می گذارد.

بهينه سازی تصوير ذهنی سازمانی

در عصر پيوند دانش و اطلاعات با دانايی و دارايی؛ رقابت و چالش برای ماندگاری به امری کاملاً جدی تبديل شده و سازمانهای ناکام به سرعت حذف می گردند. در چنين شرايطی بهينه سازی تصوير ذهنی سازمان، از ضروری ترين ابزار برای پيشبرد برنامه های آن به شمار می رود؛ زيرا قدرت رفع چالش های خارجی را از درون خود سازمان ايجاد می کند. منظور از بهينه‌سازی، تغيير جهت و يا افزايش سرعت پيشرفت خودانگاره از حد منفی به حد مثبت است. برای اين منظور، می بايست مديران سازمان ها علاوه بر درک اهميت و تأثير خودانگاره بر عملکرد کارکنان، تصميمات و اقدامات لازم برای کنترل و حذف عوامل منفی و گسترش عوامل مثبت به عمل آورند.
 

****

در صورتی که علاقمند هستید خبرهای  آموزشی از طریق پیامک برای شما ارسال شود

شماره تلفن همراه خود را در خبرنامه پیامکی ثبت فرمایید

         جستجو در سايت فکر نو

بازگشت به صفحه اصلی