|
يکي از وظايف مديران در کنار توليد کالا يا خدمات، به حداقل رساندن حوادث و
توجه به پرورش منابع انساني است. این موارد در داخل و خارج شرکت مد نظر است.
توليد و عمليات مربوط به آن، نيازمند الزامات و پيش‌نيازهايي است که يکي از
آنها ايمني کار کردن و مديريت بر فرايند رواني و اجتماعي علل حوادث است.
انسان‌هاي توليدي، نيازمند داشتن فرهنگ ايمني کار هستند و لازم است که در اين
خصوص اقداماتي موثر صورت پذيرد. پيچيدگي کار مديران توليدي و صنعتي به اين دليل
است که توليد کالا و يا خدمات جزء کوچک کار آنان بوده و در کنار توليد کالا يا
خدمات، هدف‌هاي ديگري را مي‌بايستي مورد توجه قرار دهند. از جمله اين اهداف، به
حداقل رساندن حوادث، رعايت مسائل زيست‌محيطي، توجه به مسئوليت‌هاي اجتماعي،
پرورش منابع انساني و ... است. براي رسيدن به اين اهداف و به ويژه کاهش و تعديل
خسارات ناشي از حوادث، لازم است که فرايند شکل‌گيري حوادث، مديريت شود. بر اين
اساس و باتوجه به اهميت مديريت ارزیابی حوادث در موسسات توليدي براساس
نظريه‌هاي عمل تدوين يافته سعي مي‌شود که مفهوم مديريت حوادث را تبيين کرده و
راهکارهاي عملي مديريت و تاثير آن بر کاهش حوادث، بررسي شود.
براي مديريت بر حوادث، مي‌بايستي علل آن را دسته‌بندي کرد. در اين زمينه، دو
دسته علل را مي‌توان براي حوادث برشمرد:
الف – دلايل مستقيم: ، برخورد با مانع . سوختگي و ...
ب – دلايل غير مستقيم: مشکلات خانوادگي و شخصي، خستگي مفرط، عدم رضايت شغلي و
...
مديريت بر دلايل مستقيم و رفع (تعديل) آنها، کار زياد مشکلي نيست و کافي است که
برنامه زمان بندي با کنترل‌هاي لازم اعمال گردد تا اين دسته از دلايل، تعديل
شوند.
نکته مهم و پيچيده، مديريت بر علل غير مستقيم است که دامنه آنها وسيع ودارای
پيچيدگي است. بنابراين، لازم است بر اين دسته از دلايل، بيشتر و دقيق‌تر مديريت
کرد. در مديريت صحيح حوادث، مي‌توان روش‌هايي را به کار بست که هزينه‌هاي
اقتصادي حوادث را به حداقل ممکن کاهش دهند.
راه‌هاي کاهش هزينه‌هاي اقتصادي
حوادث عبارتند از:
کاهش هزينه‌ها در مراحل ايجاد کارگاه، نظير رعايت ايمني ساختمان ، استقرار نظام
ايمني و ...
کاهش هزينه‌ها در مراحل به‌کارگيري نيرو، شامل استخدام، آموزش حرفه‌اي، انجام
کنترل‌ها و...
کاهش هزينه‌ها در مراحل بعد از وقوع حادثه. در اين مرحله بيشترين تلاش عبارت
است از جلوگيري از تکرار حوادث.
آمار و ارقام و هزينه‌هاي مربوط به حوادث و آسيب‌هاي شغلي، به حدي بالاست که
لزوم توجه جدي و مديريت حوادث را چند برابر مي‌کند. آمار حوادثي که هرساله در
امريکا اتفاق مي‌افتد، عبارتند از:
هر روز 17 کارگر در حين انجام کار جان خود را از دست مي‌دهند
بيش از 6/5 ميليون کارگر، دچار آسيب‌ديدگي يا بيماري مرتبط با شغل مي‌شوند
بر اثر بروز آسيب‌هاي مختلف، هر ساله 35 ميليون روز کاري از دست مي‌رود
مقدار روزهاي کاري از دست رفته، به 75 ميليون روز نيز بالغ مي‌شود
ايجاد تعادل بين جسم، روان و مسائل اجتماعي کارکنان: حوادث موسسات صنعتي و
توليدي، عمدتا ريشه انساني دارند. کارکنان، داراي سه بعد جسم، روان و مسائل
اجتماعي هستند. اگر تعادل منطقي بين سه بعد يادشده ايجاد شود، حادثه‌اي رخ
نخواهد داد. در صورت وجود کمترين عدم تعادل بين آنها، ريشه‌هاي حوادث شکل گرفته
و سازمان و فرايند توليدي را با مشکل مواجه مي‌سازد. براي ايجاد تعادل بين جسم،
روان و مسائل اجتماعي، لازم است اقداماتي به شرح زير صورت پذيرد
الف – شناخت روان افراد و تفاوت‌هاي فردي و انجام طرح غربال‌گري و تعيين
نابهنجاري‌هاي رواني
ب – توجه به نارسايي‌هاي جسمي و عدم تعادل‌هايي که در ارگانيسم بدن رخ مي‌دهد
پ - حل مسائل اجتماعي افراد از طريق همياري خانواده و همکاران آنان
ايجاد تعادل و تناسب در تسهيلات رفاهي کارکنان: در جامعه امروزي، اکثر موسسات
صنعتي و غير صنعتي دنيا، براي کارکنان خود تسهيلات رفاهي تدارک ديده‌اند.معمولا فلسفه تسهيلات رفاهي، ترميم روحيه کارکنان است تا کارکنان خسته از کار
بتوانند مدتي را در خارج از محيط کار، استراحت کرده و با روحيه ترميم‌يافته باز
گردند. يکي از ريشه‌هاي حوادث، خستگي مفرط کارکنان است. اين خستگي پس از مدتي
حادثه‌آفرين خواهد شد. منظور از متعادل ساختن تسهيلات رفاهي اين است که با
انجام کاري علمي و تحقيقي، مي‌توان مشخص کرد که کارکنان سطوح مختلف و داراي
کارهاي متفاوت، به چه نوع تسهيلاتي براي ترميم روحيه خود نياز دارند.
خود
کارکنان نمي‌توانند در مورد نوع تسهيلات رفاهي تصميم‌گيري کنند. اين سازمان است
که مي‌بايستي براي کارکنان مشخص سازد چه نوع تسهيلاتي روحيه آنان را ترميم
مي‌کند. در موسسات صنعتي، به لحاظ تنوع کاري و تفاوت‌هاي فردي، معمولا نمي‌توان
يک نوع تسهيلات را به شکلي اثربخش، تجويز کرد.
براي ايجاد تعادل و تناسب در تسهيلات رفاهي، لازم است به مقوله‌هاي زير توجه
شود:
• تدارک تسهيلات رفاهي متناسب با شرايط محيط کار از نظر سختي و آلودگي
• تدارک تسهيلات رفاهي متناسب با محيط زندگي
• تدارک تسهيلات رفاهي متناسب با علايق کارکنان
تقويت فرهنگ ايمني: ايمن کار کردن و جلوگيري از بروز حوادث، پيش از نياز به
ساختار، درواقع نوعي فرهنگ است. يکي از راه‌هاي مهم جلوگيري از حوادث، به وجود
آوردن و تقويت فرهنگ ايمني است. همان‌طوري که مديران ارشد سازماني نقش
فرهنگ‌سازي زيادي دارند، به طور کلي، با روش‌هاي زير مي‌توان فرهنگ ايمني را در
سازمان‌هاي صنعتي تقويت کرد و از بروز حوادث کاست:
تاکيد مديريت عامل سازمان به مسائل ايمني و حوادث در جلسات مديريتي
تهيه و تنظيم نظامنامه ايمني
تحقق عملي و واقعي استراتژي اول ايمني و بعد کار يا به بياني ديگر، در اولويت
قرار گرفتن کار ايمن
خودداري مسئولان از درخواست کار غير ايمن
بازرسي‌هاي مداوم از نحوه کار غير ايمن کارکنان
شناسايي سفيران ايمني در واحدهاي توليدي
برگزاري منظم جلسات ايمني در واحدها با حضور افراد درگير در کار
برگزاري آموزش‌هاي عملي و کاربردي
. معاينات دوره‌اي: معاينات دوره‌اي ، با اين فلسفه انجام مي‌گيرد که
نارسايي‌هاي رواني و جسمي مشخص شده و در جهت بهبود آن حرکت مي‌شود. يکي از
ريشه‌هاي شکل‌گيري حوادث اين است که کارکنان، تحت تاثير شرايط کاري به مرور
فرسوده شده و از هوشياري جسمي و رواني آنان کاسته مي‌شود. آنها پس از مدتي به
کم‌شنوايي، کم‌بينايي و دردهاي کمر مبتلا خواهند شد و به همين علت از چابکي و
حساسيت مورد نياز برخوردار نشده و نمي‌توانند در مقابل خواسته‌هاي کاري و
الزامات کاري، واکنش مناسب نشان دهند. اين موارد حاصل حوادث ريز و درشت هستند.
يکي از مکانيسم‌هاي مهم ، انجام بموقع معاينات دوره‌اي است که نقش پيشگيرانه و
درماني دارند. معاينات دوره‌اي را به موجب شرايط و ماهيت مشاغل مي‌توان به صورت
سالانه، شش ماه يک بار، سه ماه يک بار و يا به صورت ويژه انجام داد. به طور کلي
براي معني‌دار کردن معاينات دوره‌اي، مي‌توان به شکل زير عمل کرد:
تهيه برنامه و گراف‌هاي سالانه انجام معاينات دوره‌اي
ابلاغ برنامه زماني انجام معاينات دوره‌اي به کارکنان
پيگيري انجام معاينات دوره‌اي
انعکاس نتايج معاينات دوره‌اي به کارکنان
انجام اقدامات اصلاحي در مورد نتايج معاينات دوره‌اي
نظام چرخش شغلي: يکي از دلايل بروز حوادث در موسسات صنعتي و توليدي اين است که
بعضي مشاغل از درجه سختي کار بالا و محيط نامطلوب فيزيکي برخوردارند و کارکنان
اين دسته از مشاغل، پس از مدتي دچار محدوديت شده و نمي‌توانند وظايف خود را
بخوبي انجام دهند و در نتيجه، ضريب خطر افزايش مي‌يابد. براي از بين بردن ضريب
خطر، اجراي نظام چرخش شغلي کمک شاياني به افراد مي‌کند. در اجراي چرخش شغلي
براي کاهش حوادث مي‌توان به شکل زير عمل کرد:
الف – چرخش شغلي درون‌واحدي: در اين وضعيت، افراد درون هر واحد توليدي جابه‌جا
شده و علاوه بر سرشکن شدن سختي کار و ضريب خطرآفريني، بسياري از مشکلات ديگر
نظير نارضايتي از حجم زياد و عدم تنوع فعاليت‌ها کاهش مي‌يابد.
ب – چرخش شغلي برون‌واحدي: در اين وضعيت، افراد در واحدهاي مختلف جابه‌جا شده و
از اين بابت ضريب خطرزايي به مقدار زيادي کاهش مي‌يابد.
به طور کلي، چرخش شغلي در ابعاد زير به کاهش حوادث کمک مي‌کند زيرا با جابجايي
کارکنان :خستگي آنها از بين مي‌رود-حساسيت افراد افزايش مي‌يابد-سختي و خطرزايي
مشاغل، بين آنها سرشکن مي‌شود-رضايت شغلي حاصل مي‌شود-افراد تازه‌نفس، در مشاغل
سخت‌تر ايفاي نقش مي‌کنند
تقويت فرهنگ ورزش در کارکنان: يکي از ديگر ريشه‌هاي حوادث در موسسات صنعتي اين
است که کارکنان پس از مدتي کار، بي‌تحرک شده و چابکي خود را از دست مي‌دهند و
به دردهاي مختلف مبتلا مي‌شوند. اين وضعيت رابطه‌اي مستقيم با بروز حوادث دارد.
در اين زمينه، بدون صرف هزينه زياد مي‌توان از طريق ترويج فرهنگ ورزش عمومي،
مشکل را تا حدود زيادي حل کرد. تدارک ورزش‌هاي متناسب به مقدار زيادي از بروز
حوادث مي‌کاهد.
نگهداري منابع انساني و امکانات مادي، وظيفه اساسي مديران سازمان‌هاي صنعتي و
توليدي است. يکي از عوامل مهم تهديدکننده منابع انساني در اين گونه از
سازمان‌ها، حوادث ناشي از کار است که منابع انساني را به صورت بروز محدوديت‌هاي
پزشکي، از کارافتادگي جزئي يا کلي و حتي فوت، از گردونه کار و توليد خارج
مي‌کند. اين امر باعث مي‌شود که سازمان از آموزش و تجارب به دست آمده در طول
خدمت افراد، محروم بماند و آثار اجتماعي ناگواري به وجود آيد. به حداقل رساندن
حوادث و توجه به پرورش منابع انساني در داخل و خارج شرکت است
1- روش آماري حوادث ناشي از كار، تهران - مدرسه عالي حفاظت و بهداشت كار، 1362،
ص 4.2
2- مديريت منابع انساني و روابط كار، 1366، ص 351.
3 - روابط صنعتي، تهران - نشر دانشگاهي، 1377، ص 176.
4- اقتصاد در بهداشت حرفه اي، مجله مديريت، شماره 55 و 56، آذر و دي 1380، ص
24.
-5تر سلطاني: دكتري مديريت ، مدرس دانشگاه و مدير تحقيقات نيروي انساني شركت
فولاد مباركه
EHS HANDBOOK BASF-6
****
منبع : مقاله "نقش مدیریت درکاهش تعداد حوادث در محیط
کار " -تهیه کننده :
شهرام پورزارع مدیر کارخانه شرکت ب ا اس اف ایرانیان-دومین همایش ملی ایمنی کار سلامت محیط زیست کشور در سال 1389
|
