چگونه یادگیری‌های کودکان در خلال بازی کردن شکل می‌گیرند

www.Fekreno.org

برخی والدین تصور می‌کنند هنگامی که فرزندشان با دست گل‌بازی می‌کنند یا غذای خودش را با دستانش به اطراف پخش می‌نماید، صرفاً کاری لذت‌بخش و مفرح انجام می‌دهد اما حقیقت این است که هرگاه کودک از حواس مختلف خود بهره می‌جوید و از مهارت‌های حرکتی هر چند ابتدائی خویش استفاده می‌کند و هرگاه به‌گونه‌ای شروع به بازی می‌نماید، در واقع در حال یادگیری است. بنابرین والدین می‌توانند از طریق فراهم کردن شرایط بازی برای کودک، به یادگیری وی کمک نمایند. برخی از مهمترین توانائی‌هائی که کودک از طریق بازی کردن کسب می‌کند عبارتند از:

هنگامی‌که کودک فقط حدود یک ماه از عمرش می‌گذرد، با شنیدن صداهای افراد مورد علاقه سر خود را به سمت صدا می‌گرداند تا چهره این افراد را در میدان بینائی خیش قرار دهد و بتواند چهره‌شان را ببیند اما این در حالی است که کودک زمانی‌که حدود شش ماه دارد و جغجغه‌ای را در اختیارش قرار می‌دهند به‌جای برگرداندن سر به سمت آن جغجغه را با دست بلند می‌کند تا در میدان دید خویش قرار دهد و آن را تکان می‌دهد تا به صدایش گوش دهد. بنابراین، در خلال بازی با جغجغه از توانائی‌های حرکتی خویش (بلند کردن، تکان دادن) استفاده می‌کند تا آن را ببیند و صدایش را بشنود و این کار را کاملاً با اختیار و اراده انجام می‌دهد و همین موجب ایجاد هماهنگی بین چشم (توانائی‌ها و مهارت‌های حسی) و دست (مهارت‌های حرکتی) خواهد شد.

دست کودک به طبع وجود یک توانائی رفلکسی و انعکاسی از ابتدای تولد به دور هر جسمی که کف دستش قرار گیرد، بسته می‌شود حتی زمانی‌که هیچ شیئی در دست کودک قرار نداشته باشد دست نوزاد بسته باقی می‌ماند. اما در حدود سنین سه ماهگی، اکثراً دست کودک باز باقی می‌ماند. در حدود سنین ده ماهگی، کودک آموخته است که چگونه از انگست سبابه خود استفاده کند و با اشاره به آنچه که می‌خواهد، آن را از شما طلب نماید. قبل از دوازده ماهگی، کودک یاد می‌گیرد که برای برداشتن اشیاء به‌طور همزمان از انگشت شست و اشاره خود استفاده کند و به‌تدریج چنین حرکات ظریفی بیشتر می‌شود و کودک را قادر می‌سازد که حتی اشیاء کوچک و یا قسمت کوچکی از غذا را با چنین حرکات ظریفی بردارد و جابه‌جا نماید. اما توانائی کنترل حرکات مچ هنوز هم به‌دست نیامده است بسیاری از کودکان نیز  حتی تا حدود ۵/۱ سالگی هم در کنترل و بهبود حرکات مچ مشکل دارند. مثلاً پرتاب کردن بالش، فشردن توپ‌های نرم یا غلتاندن اشیاء لوله‌ای شکل.

برخی بازی‌ها و فعالیت‌ها نیازمند عملکرد یک دست هستند؛ در حالی‌که بسیاری دیگر هماهنگی و همکاری هر دو دست را می‌طلبند (مثل تراشیدن مداد به کمک مدادتراش) سعی کنید برای کودک خردسال خود، اسباب‌بازی‌هایی تهیه کنید که عملکردهای هماهنگ دو دست را تقویت نماید. حتی در فعالیت‌هائی نظیر نقاشی کشیدن، او را تشویق کنید که با یک دست، کاغذ را نگه دارد تا تکان نخورد و با دست دیگر مدادشمعی را نگه دارد و نقاشی بکشد یا اسباب‌بازی‌هائی که درون جعبه یا قوطی قرار دارند باعث می‌شوند که کودک برای هر بار استفاده مجبور شود. در پوش قوطی را بچرخاند در حالی که با دست دیگرش قوطی را نگه داشته و با حرکت‌های هماهنگ دو دست، جعبه اسباب‌بازی را بگشاید. در سنین بالاتر استفاده از لوازم موسیقی نظیر ارگ که در عین ایجاد هماهنگی بین حرکت دو دست، باعث خلق اصوات می‌شوند، توصیه می‌گردد.

حتماً فرصت‌ها و موقعیت‌هائی را برای بازی کردن کودکتان با همسالانش فراهم آورید. همبازی‌های کودکتان را با دقت انتخاب کنید که مؤدب و اجتماعی باشند. اگر متوجه شدید که کودک خردسال شما، صرفاً بازی کردن سایر همسن و سالان خود را تماشا می‌کند، او را تشویق و ترغیب کنید که وارد آن جمع شود. تا مدتی در کنارش بمانید و اگر سایر کودکان او را در جمع خود نپذیرفتند، یا به حضورش توجهی نکردند، آنها را نیز تشویق به بازی کردن با کودکتان نمائید. فرزندتان را آموزش دهید که در جمع سایر همسالان، نام خود را بگوید و بعد از معرفی کردن خودش، از آنها بخواهید که او را در بازی خود شرکت دهند.

کودکان پیش‌دبستانی بایستی مفهوم طبقه‌بندی کردن و اختصاص به گروه‌های مختلف را یاد بگیرند. همین‌طور نظم بخشیدن به اشیاء در گروه‌های مختلف براساس یک یا چند وجه تشابه، از این دست توانائی‌ها است. سعی کنید در اسباب‌بازی‌هائی که برای کودک خردسال و پیش‌دبستانی خود تهیه می‌نمائید، آن دسته از اسباب‌بازی‌ها را نیز بگنجانید که به کودک یاد می‌دهد قطعات آن را براساس یک ویژگی مثلاً از کوچکتر به بزرگتر یا از باریک به کلفت نظم بخشیده مرتب نماید.

در حدود نه ماهگی کودک شما دوست دارد همین‌طور که در آغوشتان است کلید برق را بالا و پائین ببرد؛ چرا که از روشن و خاموش شدن چراغ لذت بسیاری می‌برد. این لذت او هنگامی چندین برابر خواهد شد که کودک پی می‌برد علت روشن و خاموش شدن چراغ همین بالا و پائین بردن کلید برق توسط او است. در واقع او مفهوم علیت و تأثیرگذاری خود را در این تجربه درک می‌نماید. برای کودکان اسباب‌بازی‌هائی را انتخاب کنید که وقتی کودک با آنها کار می‌کند، در آنها تغییری ایجاد شود. مثلاً کودک بتواند با اعمال کنش خاصی بر اسباب‌بازی باعث شود صدائی تولید گردد یا چراغی روشن شود یا مثلاً اگر دکمه‌ای را فشار دهد درب اسباب‌بازی گشوده شود یا با کشیدن اهرم یا دسته‌ای اسباب‌بازی، عروسکی از آن بیرون آید. چنین عملکردهائی در اسباب‌بازی‌ها کمک می‌کنند که کودک سریع‌تر به مفهوم علیت (اینکه پدیده‌ها علتی دارند و هر علت معلولی به دنبال خواهد داشت) او با انجام عمدی عملی خاص برای رسیدن به هدفی خاص دست یابند.

برای کودک خود مکعب‌ها و احجامی در شکل‌ها و اندازه‌های مختلف تهیه کنید.
اسباب‌بازی‌ها و لوازم تحت عنوان ”خانه‌سازی“ که کودک می‌تواند به کمک آنها، ساختمان‌ها و اشیائی با شکل‌های مختلف بسازد، به درک مفهوم اندازه و فضا توسط کودک کمک بسیاری خواهند نمود. مثلاً کودک از طریق کوشش و خطا یاد می‌گیرد که برای ساختن یک ستون بلند با تعادل بیشتر بهتر است که مکعب‌های کوچکتر را در قسمت‌ انتهائی بالای ستون قرار دهد تا هر کجای دیگر آن.

در خلال بازی، کودک به‌صورت خودکار یاد می‌گیرد که برای داشتن قطاری با چندین واگن ”ابتدا“ باید هر واگن را به دیگری وصل کند و ”پس“ از اینکه قطعات هر واگن را به دیگری وصل کرد ”آنگاه“ می‌تواند قطار را بکشد و آن را براند، این مفهوم توالی زمانی ”قبل“ و ”بعد“ را نیز کودک به‌راحتی در خلال بازی با فعالیت‌های تفریحی می‌توانند یاد بگیرد: ”قبل“ از اینکه موز بخورم باید پوستش را بگیریم: ”اول“ باید لباس‌هایم را بپوشم ”بعد“ به پارک بروم و بازی کنم.

سعی کنید اسباب‌بازی‌هائی در اندازه‌ها مختلف برای فرزندتان تهیه کنید. در این مورد از اهمیت اسباب‌بازی‌هائی کوچک غافل نشوید. کودک مفهوم کوچکتر و بزرگتر را از طریق مقایسه اسباب‌بازی‌هایش با هم بهتر متوجه می‌شود. همین‌طور وقتی تعداد زیادی اسباب‌بازی کوچک در سبد اسباب‌بازی‌هایش قرار گرفته می‌تواند تخمین بزند که در یک حجم واحد، می‌توان تعداد بیشتری اسباب‌بازی کوچک قرار داد تا اسباب‌بازی بزرگ مفهوم اعداد را با شمردن انگشتان دست و پای او برایش توضیح دهید و سعی کنید این کار را با شعر و موسیقی کودکانه همراه نمائید.

وقتی با کودک از طریق بازی کردن تعامل برقرار می‌کنید واژه‌های بسیاری را به او یاد داده‌اید همین‌‌طور این کار را از طریق شعرخوانی برای وی انجام دهید، همواره سعی کنید آموزش‌های خود به کودک را با بازی و موسیقی همراه نمائید. تا بهترین نتیجه را بگیرید، حتی نقاشی کردن و آموزش اجزاء و اعضاء بدن را با این روش انجام دهید. تأثیر ”چشم، چشم، دو ابرو ...“ و شعرهائی از این دست را به خاطر بیاورید!

 

****

منبع : مقاله " چگونه یادگیری‌های کودکان در خلال بازی کردن شکل می‌گیرند   "  انتشار : ماهنامه کودک -برگرفته از  سایت vista.ir

         جستجو در سايت فکر نو

بازگشت به صفحه اصلی