تقویت «عزت نفس» و «خودباوری» در کودکان و نوجوانان

www.Fekreno.org

تحقیقات انجام شده در خصوص آسیب شناسی روانی حكایت از آن دارد كه علت بسیاری از رفتارهای آسیب زای فرزندان در خانه و مدرسه مانند پرخاشگری، اضطراب، بزهكاری، مصرف سیگار، افت تحصیلی و مواردی از این قبیل، ریشه در كمبود یا ضعف«عزت نفس» آنان دارد.
در واقع هرچه فرد از خودباوری و عزت نفس بالاتری برخوردار باشد از موقعیت و كارآمدی بالاتری برخوردار بوده و از آسیب های روانی- اجتماعی نیز مصون خواهد ماند. گوته در اهمیت«عزت نفس» می گوید:
ـ اگر ثروتمند نیستی مهم نیست، بسیاری از مردم ثروتمند نیستند.
ـ اگر سالم نیستی، هستند افرادی كه با معلولیت و بیماری نیز خوب زندگی می كنند.
ـ اگر زیبا نیستی، هستند افرادی كه زیبایی ظاهری ندارند ولی خیلی خوب زندگی می كنند.
ـ اگر تحصیلات عالی نداری، با كمی سواد هم می توان زندگی كرد.
« اما اگر قدرت نفس نداری، متاسف باش چون هیچ نداری.

عزت نفس یعنی: احساس ارزشمند بودن كه از طریق مجموعه افكار، عواطف، احساس ها، تجربه ها به دست می آید به گونه ای كه فرد خود را توانمند، با كفایت و موفق می داند.

عزت نفس و خودباوری از كودكی، توسط والدین و اطرافیان شكل می گیرد و ایجاد می شود. مثلاً«اگر كودكی در محیط پر از ترس بزرگ شود یاد می گیرد كه بترسد» و یا «اگر در محیط پر از تشویق بزرگ شود می آموزد كه اعتماد كند» عزت نفس كودكان از نوع، نگرش و رفتاری كه دیگران نسبت به او دارند، می تواند شكل بگیرد. رفتارهایی چون طرد، عدم محبت، عدم توجه، غفلت، جدی نگرفتن، توجه به نكات منفی، گوش ندادن، عدم احترام، تحقیر، تمسخر، سرزنش، تهدید، مقایسه، انتظار بیش از حد و بد رفتاری سبب كاهش عزت نفس در كودك می شود. از طرف دیگر رفتارهایی چون پذیرش، احترام، محبت، توجه، جدی گرفتن، احساس تعلق، تشویق، حمایت، تحسین، احساس ایمنی و انتظارات مناسب موجب افزایش عزت نفس در كودك می شود.

برای ایجاد «عزت نفس» در فرزندان بهتر است به آن ها كمك كنیم تا بیاموزند كه:

۱) هیچ انسانی شبیه دیگری نیست: هیچ كدام از انسان ها در طول تاریخ شبیه هم نبوده و نخواهند بود و به خود بگوید«هیچ كس شبیه من نیست، من آن چه را كه هستم دوست دارم و احساس خوبی نسبت به خودم دارم.»

۲) محدودیت ها و توانمندی های خود را بپذیرید: نقاط ضعف خود را بدون نگرانی و ناراحتی بپذیرید و از آن ها احساس گناه و شرمساری نكنید. چون هیچ فردی نمی تواند انسانی كامل و به همه چیز دانا و به همه كاری توانا باشد و با آگاهی و پذیرش نقاط مثبت و ضعف خود احساس رضایت و خشنودی می كند.
راه های افزایش عزت نفس در كودكان: برای افزایش عزت نفس باید «احساس كفایت»، «احساس مسوولیت»، «احساس پذیرش و محبت» و «احساس رضایت از وضع جسمانی خود» را در فرزندانمان ایجاد كنیم و برای ایجاد هر یك از احساس ها موارد زیر توصیه می شود:

انتظارات بیش از حد از آن ها نداشته باشیم. توانایی های آن ها را تشویق و تحسین كنیم. كارها، فعالیت ها وعواطفشان را حمایت كنیم، كمك كنیم كه عملكردشان را بهبود بخشیده و موفقیت را هر چند كوچك تجربه نمایید. تشویق و حمایت نماییم كه راه های مختلفی را برای حل مساله تجربه كنید.

ـ تشویق كنیم تا ارتباط سالم اجتماعی با دوستان و طرافیان برقرار كنند.
ـ فرصت هایی را فراهم كنیم تا تجارب، توانایی ها و موفقیت هایشان را با هم در میان بگذارند.
▪ برای ایجاد احساس پذیرش و محبت باید:
ـ از مقایسه او با دیگران بپرهیزیم و او را به عنوان یك فرد بی نظیر و منحصر به فرد نگاه كنیم.
ـ بدون قید و شرط او را بپذیریم تا احساس پذیرش درونی را در او تقویت كنیم.
ـ كمك كنیم تا خود را قبول داشته باشند و به خود اعتقاد پیدا كنند و احساس ایمنی را در آن ها پرورش دهیم.
ـ آن ها را به عنوان هدیه و نعمت الهی تلقی كرده و به آن ها احترام بگذاریم.
ـ كمك كنیم تا عواطف و محبت خودشان را به راحتی بروز دهند.

فرد مستقل عمل می كند و مسوولیت پذیر است. نسبت به پیشرفت هایش افتخار می كند و دامنه وسیعی از هیجان ها و احساس ها را نشان می دهد. ناكامی را به راحتی تحمل می كند و دیگران را به راحتی تحت تاثیر قرار می دهد.

توانمندی های خود را دست كم می گیرد و احساس درماندگی می كند. به آسانی تحت تاثیر دیگران قرار می گیرد. دامنه محدودی از احساسات و عواطف را نشان می دهد. از موقعیت های جدید و تازه دوری می كند و بلافاصله بهانه جویی می كند و ناامید می شود و در ضعف های خود، دیگران را سرزنش می كند.
● عوامل كاهش دهنده، عزت نفس و خودباوری
▪ بیش از «اندازه » بر «بایدهای خودمان» تاكید داشته باشیم.
▪ احساسات و عواطف خودمان را همواره واقعی تصور نموده و از پذیرش انتقاد بیم داشته باشیم.
▪ زمینه های منفی خودمان را بزرگ دانسته و در عوض جنبه های مثبتمان را كم اهمیت تلقی نماییم.
▪ به خاطر هر عملكردی به خودمان برچسب بزنیم. بر چسب زدن فرایندی است كه با سرزنش و ملامت خود همراه است.
▪ داشتن اندیشه «همه یا هیچ» یعنی وقتی نمی توانیم فعالیتی را به درستی و كامل به نتیجه برسانیم، خود را شكست خورده بدانیم.

 

****

منبع : مقاله "    تقویت «عزت نفس» و «خودباوری» در کودکان و نوجوانان     " انتشار : روزنامه جوان -برگرفته از  سایت  vista.ir

 

         جستجو در سايت فکر نو

بازگشت به صفحه اصلی