همه خلاقیم، کافی است باور کنیم

بی تردید یکی از زیباترین ویژگی های انسان قدرت آفرینندگی یا خلاقیت است، به دلیل همین ویژگی است که انسان می تواند اهداف آرمانگرایانه خود را پدید آورد و توانایی های خود را شکوفا سازد. محدودیت عمده در برابر آنچه انسان ها می توانند انجام دهند آن است که فکر کنند از عهده انجام دادن آن برنمی آیند. انسان ها همگی قابلیت و توان آن را دارند که خلاق باشند و از لذت آفریدن چیز جدیدی بهره مند شوند.

بدین منظور نخست باید پایه ای محکم برای خلاقیت را در آنان پی افکند. نحوه تفکر مثبت، نحوه اندیشیدن خلاق روش های یافتن مساله و راه حل آن، تصمیم گیری و استقرار در تفکر از ارکان توانایی های بشری است و هرگونه فعالیت آدمی و هرگونه پیشرفتی که درعرصه های مختلف به دست آمده مرهون به کارگیری آگاهانه و یا ناآگاهانه موارد یاد شده است.

شاید این نگرش به طور کلی حقیقت داشته باشد که هدف از تعلیم و تربیت نه ارایه بی چون و چرای مطلب، بلکه آموزش چگونگی تفکر به افراد است. نظریه ها و تعاریف گوناگونی که تاکنون درباره خلاقیت مطرح شده است اغلب هرکدام جنبه ای خاص از آن را مورد تاکید قرار داده اند. بنابراین شاید بتوان با انتخاب نکته های قابل توجه تعاریف و در نظر گرفتن ارتباط میان مفاهیم اساسی هر تعریف تا حدود زیادی ماهیت را روشن نمود.

ایزنک و ارنولد و هالی خلاقیت را فرآیندی روانی می دانند که منجر به حل مساله، ایده سازی،مفهوم سازی و ساختن اشکال هنری، نظریه پردازی و تولیداتی شود که بدیع و یکتا باشند.

سیلامی خلاقیت را تمایل و ذوق به ایجادگری می داند که در همه افراد و در همه سنین به طور بالقوه وجود دارد، به طوری که ارتباط مستقیمی با محیط اجتماعی- فرهنگی دارد و شرایط مناسب لازم می داند تا این تمایل طبیعی به خود شکوفایی به تحقق بپیوندد. با توجه به این تعاریف می توانیم به چند ویژگی خلاقیت به شرح زیر برسیم.

۱) خلاقیت فرآیندی فکری و روانی است.
۲) محصول خلاقیت می تواند به شکل یک اثر، یک ایده، یک راه حل، یک شی و یا هر چیز دیگر خود را نشان دهد.
۳) خلاقیت یک توانایی عمومی است و در همه افراد کمابیش وجود دارد.
۴) خلاقیت قابل پرورش است و با محیط فرهنگی- اجتماعی، ارتباط مستقیم دارد.

آزمایش های علمی مربوط به استعدادهای فکری عمومیت نسبی قدرت خلاقیت را آشکار کرده است.

آزمایشگاه های مهندسی انسانی استعدادهای گروه های کثیری از مکانیک های عادی را تجزیه و تحلیل کردند و دریافتند که دو سوم آنان به لحاظ گنجایش خلاقیت یاد شده متوسط هستند. تجزیه و تحلیلی که از تمام آزمایش های روانی که تاکنون به عمل آمده است به این نتیجه اشاره دارد که استعداد خلاقیت به طور طبیعی تقسیم شده است و این به زبان ساده بدین معنی است که همه ما با درجات مختلف دارای این استعداد هستیم. این تجزیه و تحلیل همچنین نشان داده است که درجه موثر بودن خلاقیت ها با بازده انرژی فکری ما کوشش و پشتکار ما در به کاربردن مغزمان ارتباط بیشتری دارد تا با استعداد درونی مان کشفیات علمی مملو از موارد نامحدودی است که در آن افراد عادی قدرت خلاقیت خارق العاده از خود نشان داده اند. برخی حتی معتقدند که اغلب بهترین ایده ها به وسیله افراد عادی قدرت خلاقیت افرادی که در رشته مربوطه آماتور بوده اند به وجود آمده است.

جنگ جهانی دوم اثبات بلاتردید این مدعا بود که توده مردم عادی ممکن است هنگامی که به وسیله حس میهن پرستی برانگیخته شوند از لحاظ خلاقیت استعداد درخشانی بروز می دهند. طی این جنگ ، بدون اغراق میلیون ها ایده خلاق توسط افرادی که به هیچ وجه خود را خلاق نمی پنداشتند عرضه و مورد استفاده قرار گرفت. این حقیقت که جنگ عده پرشماری از مردم را به خلق این همه ایده های مفید وامی دارد نشانگراین مطلب است که استعداد خلاقیت تقریبا به همه اعطا شده است. شواهد علمی مبنی بر این که خلاقیت از سن تمرد می کند مورد تحقیق و تاکید قرار گرفته است.

از هزار موفقیت خلاقی که مورد بررسی قرار گرفته میانگین سنی آن ها ۷۴ سال بوده است. حتی اگر استعداد ذاتی ما رشد نیابد. قدرت خلاقیتمان سال به سال با سعی و کوششی که در آن زمینه به کار می بریم به رشد خود ادامه می دهد.همچنین تحقیقات علمی درباره مسایل خلاقیت نسبی زنان و مردان به نتایج قطعی نرسیده است. براساس آزمایش های علمی در مورد استعداد خلاقیت تفاوت کمی بین افراد هم سن دانشگاه دیده و غیر دانشگاهی وجود دارد. در حقیقت تحصیلات عاملی اساسی نیست و بسیاری از افراد با تحصیلات بالا از لحاظ خلاقیت بی بار هستند در حالی که بسیاری از افراد با وجود نداشتن تحصیلات رسمی موفقیت های برجسته ای در این زمینه کسب می کنند.

به گواه تاریخ ایده های بزرگی از افرادی که در زمینه تحقیقی مربوطه فاقد آموزش اند، به دست آمده است. تلگراف به وسیله مورس که یک نقاش حرفه ای بود اختراع و ماشین پنبه پاک کنی به وسیله یک معلم به نام «ایلای وتینی» کشف شد.بسیاری از این موارد وجود دارند که افراد بدون آموزش از افراد تحصیل کرده در زمینه خلاقیت پیشی گرفته اند. در زمینه موثر بودن خلاقیت نه وسعت دانش و نه نیروی استعداد به اندازه سعی و کوشش اثر ندارد. پیچیدگی مغز بشر فوق العاده است و مقایسه آن با پیچیده ترین و پرظرفیت ترین رایانه مقایسه ای بی مورد است. درباره پیچیدگی مغز بشر همین بس که سیستم اعصاب مورچگان که قدرت سازماندهی آنان مشهور است از ۲۵۰ سلول عصبی تشکیل شده در حالی که مغز بشر دارای ۱۰ میلیارد سلول عصبی است. در حقیقت همه ما دارای گنجایش مغزی بسیار بالاتر از حدی که بتوانیم به کار ببریم هستیم.برای این که بتوانیم خلاقیت خود را آشکار سازیم فقط کافی است باور کنیم برای این آفریده شده ایم تا در دگرگونی های جهان اطراف خود سهمی داشته باشیم و سپس بدون تردید دست به عمل بزنیم و خواهیم دید که نتیجه کار چقدر شگفت انگیز است.

۱- سلیمانی، افشین- ۱۳۸۱- کلاس خلاقیت (تمرینات و روش های عملی پرورش خلاقیت برای معلمان و دبیران)- تهران- انتشارات انجمن اولیاء و مربیان

۲- شهریاری، پرویز (مترجم)- ۱۳۸۰ خلاقیت ریاضی، نوشته جرج پلیا، تهران انتشارات فاطمی

۳- رستمی، محمد هاشم، سال ،۱۳۷۶ دایره المعارف مسایل هندسه، خواص توصیفی اشکال هندسی، تهران، انتشارات مدرسه

۴- قاسم زاده، حسن (مترجم)، ،۱۳۷۱ پرورش استعداد همگانی ابداع و خلاقیت نوشته الکس اس اسبورن، تهران، انتشارات نیلوفر ۵-والفی، محمدی (مترجم) ،۱۳۷۸ خلاقیت، فرسوی اسطوره نبوغ، نوشته رابرت ویزبرگ، تهران انتشارات روزبه