|
ضرورت تشکيل تيم‌ها و کارگروهي در سازمانها اهميت مطالعات بر روي مقوله
کار تيمي را آشکار مي سازد. از آنجايي که ايجاد هماهنگي و دستيابي به يک ترکيب
بهينه از افراد مي تواند به عملکرد بالاي تيمي منجر شود، اين مقاله با تمرکز بر
اين مسئله با استفاده از ابزار «تيپ نماي مايزر- بريگز» (MBTI) بيان ميشود که
اين ابزار نيز از روشهاي ارزيابي شخصيتي است و از تئوري يونگ سرچشمه ميگيرد. در
واقع به کمک اين ابزار ميتوان ترجيحات افراد در مورد مفاهيم زندگي را بررسي
کرد. درنهايت اين ترجيحات به تفاوت در يادگيري، برقراري ارتباطات، مديريت تضاد
و روابط منجر ميشود.(ترجيحات بيان شده توسط اين ابزار برگرفته از فرايندهاي
رواني انساني است)
يافتن راه حلهاي خلاق و جديد براي مسائل پيچيده سازمانهاي امروز، هر روز
دشوارتر ميشود. افراد و بخشهاي سازمانها ديگر به تنهايي قادر به حل مشکلات فرارو
نيستند. ضرورت تشکيل تيم‌ها و کارگروهي در سازمانها، اهميت مطالعه بر روي مقوله
کار تيمي را آشکار ميسازد.(Raymond , 2005 )
تيم‌ها اغلب از افرادي با شخصيتها و رفتارهاي متفاوت تشکيل شده اند و گاه تخصص
اين افراد نيز متفاوت است. شايد ايجاد هماهنگي و دستيابي به يک ترکيب بهينه از
افراد بتواند به عملکرد بالاي تيمي منجر شود. در اين تحقيق سعي شده است با بهره
گيري از برخي مفاهيم، ويژگيهاي يک تيم ايده آل مطرح شود.
چرا درقرن بيستم پس از طي زماني دراز از آغاز پيدايش انسان ، هنوز جنگ وجنايت
از امور روزمره وعادي است. هرروز در روزنامه ها، تلويزيون و ديگر وسائل اطلاع
رساني، هميشه و همه جا اين اخبار ديده ميشود و اين اخبار آنقدر عادي شده‌اند که
هر روز منتظر شنيدن آنها هستيم.
کارل يونگ (1961-1875)، دوست صميمي فرويد و بنيانگذار روانشناسي تحليلي است. او
معتقد بود، شخصيت علاوه بر گذشته به وسيله آينده نيز شکل مي گيرد و تاکيد
بيشتري بر ناهشياري داشت. قسمت اعظم ادراک هشيار و واکنش نسبت به جهان پيرامون
ما به وسيله نگرشهاي برونگرايي و درونگرايي تعيين ميشود. درونگراها تا حدودي
گوشه گيرند، اغلب خجالتي‌اند و به خود تمرکز دارند. برونگراها پذيراتر، مردم
آميزتر و از لحاظ اجتماعي پرخاشگرترند.
يونگ در ادامه کارکردهاي روانشناختي را مطرح کرد که در چهار کارکرد فکري،
احساسي، حسي (تجربي)، و شهودي بيان شد:
-1 تيپ فکري برونگرا؛
-2 تيپ احساسي برونگرا؛
-3 تيپ حسي برونگرا؛
-4 تيپ شهودي برونگرا؛
-5 تيپ فکري درونگرا؛
-6 تيپ احساسي درونگرا؛
-7 تيپ حسي درونگرا؛
-8 تيپ شهودي درونگرا .
ابزار مايرز- بريگز يک ابزار براي ارزيابي شخصيت است که در حال حاضر استفاده از
آن بسيار متداول شده است. سالانه بين 3 تا 5 ميليون نفر در جهان توسط اين ابزار
خودسنجي، مورد سنجش قرار ميگيرند که گاه به صورت کامپيوتري نيز مورد استفاده
قرار ميگيرد .
اين ابزار به صورت گسترده اي براي سنجش اعتبار و روايي آزمايش شده و ميتوان گفت
که به صورت گسترده‌اي توسط افراد غير روانشناس نيز، استفاده شده است و در عالم
تجارت نيز از آن استفاده وسيعي به‌عمل ميآيد. (Murray , 1990 )
اين ابزار براي تفکيک افراد نيست، بلکه تنها ابزاري است که اجازه ميدهد ترجيحات
افراد در مورد مفاهيم زندگي فهميده شود. اين ترجيحات در نهايت به تفاوت در
يادگيري، اشکال ارتباط، مديريت تضاد و روابط منجر ميشود. اين ابزار روانشناختي،
يک ابزار خودسنجي و پرسشنامه اي بسته شامل 100تا160 پرسش است که ترجيحات افراد
را با 16 گروه شخصيتي بيان مي دارد. (رابينز، 1995 )
اين تيپها به صورت ويژگيهايي دو قطبي و متضاد بيان ميشوند. افراد با توجه به
نظريه تيپ شخصيتي از يکي از 4 حالت زير در رفتار خود استفاده ميکنند:
-1 چگونه يک شخص انرژي ميگيرد؟ از طريق برونگرايي (E) در مقابل درونگرايي (I)؛
-2 چه اطلاعاتي را فرد دريافت ميکند؟ از طريق حس گرايي(S) در مقابل
شهودگرايي(N)؛
-3 چگونه يک فرد تصميم ميگيرد؟ تفکري (T) در مقابل احساسي(F)؛
-4 سبک زندگي که فرد ميپذيرد: قاطعيت (J) در مقابل انعطاف پذيري(P).
براي راحتي و مشاهده روابط ميان تيپهاي شخصيتي، آنها را به صورتي که در جدول
(1) مشاهده ميشود، نشان مي‌دهيم. هر کدام از اين حالتها به صورت اختصاري بيان
شده اند. (Jessup , 2002)
انديشمندان بيان ميدارند تنوع تيپهاي روانشناختي باعث عملکرد موفق گروه ميشود.
آنها بيان ميدارند که يک تيم متنوع از لحاظ روانشناختي اگرچه ممکن است ديرتر يک
پروژه را تکميل کند، اما نتيجه نهايي هميشه بهتر خواهد بود.
اينکه چگونه تيپهاي متضاد به فرايند گروهي کمک ميکنند را ميتوان به صورت
زيربيان کرد:
برونگراها (E) امکان برقراري ارتباط بين افراد گروه را به وجود
ميآورند، درحالي که درونگراها (I)، عکسالعمل دروني بحثهاي گروه را نشان ميدهند.
حسگراها(S)، حقايق و سؤالات فني را مطرح ميکنند، درحالي که شهودگراها (N)
احتمالات جديد را حدس ميزند. تفکرگراها (T) يک تحليل منطقي از موقعيت تصميم گيري
ارائه ميدهند. درحالي که احساسي ها (F) نشانه هاي اينکه احساسات اعضاي ديگر گروه
يا مشتريان چگونه تحت تأثير قرار ميگيرد را بروز ميدهند. افراد قاطع (J) تيم را
از روي برنامه زماني تعيين شده جلو ميبرند، درحالي که افراد منعطف و پذيرا(P)
به تيم، در نظرگرفتن راه حلهاي ديگر را گوشزد ميکنند.
کراجر و توسن و ديگر محققان (MBIT) بيان ميدارند که مديران اجرايي، (ESTJ)ها
هستند، در حالي که رهبران ذاتي، (ENTJ)ها هستند. موفقيت هر يک از اين تيپها
بستگي به نوع شرايط دارد. دريک شرايط پيچيده، راه حل خلاقانه موردنياز است،
بنابراين، (ENTJ) مناسب به نظر ميرسد و اگر شرايط نرمال و روزمره باشد، (ESTJ)
مطلوبتر است. ( Spiegel & Torres,2001)
در يک مطالعه با استفاده از MBTI که برروي دانشجويان دانشگاه به عمل آمد، مشخص شد
که علائق شغلي آنها تا اندازه زيادي با تيپ هاي روانشناختي يونگ ارتباط داشته
است. درونگراها علاقه زيادي به مشاغلي داشتند که مستلزم تعامل هاي نزديکي با
ساير افراد نبود ، مانند مشاغل فني و علمي ، برونگراها بيشتر به مشاغلي علاقه
مند بودند که سطوح بالايي از تعامل اجتماعي را فراهم ميکردند، مانند فروشندگي و
روابط عمومي.
در نهايت ميتوان گفت که تئوري تيپ شخصيت و ابزار (MBTI) به ما در درک بهتر نقاط
قوت و ضعف افراد کمک ميکند و تاثير اين عوامل را در تشکيل تيم‌ها و توسعه آنها
نمي توان ناديده گرفت.افراد با تيپهاي ترجيحي متفاوت، عملکردهاي متفاوتي در
گروه يا تيم خواهند داشت و گاه سرنوشت يک تيم به عملکرد برخي افراد وابسته
ميشود.در ادامه سعي شده است اين تأثير با بهره گيري از يک الگو نشان داده شود.
اگر چه عواملي که باعث موفقيت يک تيم مي شود بسيار زياد است، اما برخي موارد
تأثير بيشتري دارند. ناکارايي تيم‌ها ممکن است محصول ترکيب نامناسب افراد تيم
باشد. مهمترين قدم (قبل از هراقدامي) ساختن تيم است؛ تيمي که موفقيت آن تقريباً
قطعي باشد. معمولاً موارد زيادي هستند که پويايي گروهي را مختل ميکند و باعث
ناکارايي تيم ميشود. هر چه سازمانها بيشتر بر مفهوم کار تيمي تأکيد ميکنند،
بيشتر بايد به اين موضوع توجه شود که چگونه افراد مختلف در تيم با يکديگر تعامل
دارند. (Spiegel & Torres,2001)
اعضاي يک تيم ايده‌آل بايد داراي استعداد و دانش متنوع باشند، در حالي که
براحتي بتوانند بدون بروز هيچ مشکلي با يکديگر ارتباط برقرار کنند.
الگوهاي متنوعي براي تيم‌هاي اثربخش ارائه شده، در اين تحقيق از الگوي مطرح شده
توسط کراجر و توسن(Kroeger & Thuesen , 1992) براي تيم‌هاي توسعه سيستمهاي
اطلاعاتي(IS) استفاده شده است. تيم‌هاي (IS) به خاطر پيچيده بودن فرايند طراحي
سيستمهاي اطلاعاتي و بهره گيري از اعضاي بخشهاي مختلف سازمان مورد مناسبي براي
بررسي است و شايد بتوان نتايج اين مقاله را به تيم‌هاي ديگر نيز تسري داد.
از الگوهاي رايج در رويکرد تيمي ميتوان به الگوي طراحي کاربرد مشترک، اشاره
کرد. اين الگو، زمان طراحي سيستم را کوتاه ميکند، در حالي که نتايج جامع و با
کيفيت بالايي ارائه ميدهد.( Kroeger & Thuesen , 1992). به عنوان مثال يک تيم
با طراحي کاربرد مشترک که براي طراحي سيستمهاي حسابداري، تشکيل شده است شامل
حسابداران و همچنين متخصصان کامپيوتر است.
در الگوي طراحي کاربرد مشترک، سه عامل تحت تأثير تفاوتهاي افراد قرار ميگيرد:
رهبري اثربخش، ارتباطات درون تيم و انسجام گروه. تقريباً تمام عوامل به افراد
درگير در تيم بستگي دارد.
رهبر تأثيرگذار يکي از عوامل مهم در موفقيت تيم است. رهبر بدون تأثير، بهره وري
تيم را از بين خواهد برد. يک رهبر بادانش و جسور بايستي بتواند سطوح متفاوتي از
عملکرد و مديريت را ارائه کند. بايد بتواند جلسات تيم را کنترل کند و تقريباً
همه افراد را در مذاکره شرکت دهد تا به يک نتيجه قابل قبول دست يابد. (
,1997Bradley,et al).
اغلب يافتن رهبرخوب، کار سختي است. هر کسي ترکيب مناسبي از توانايي تکنيکي و
شخصيتي مناسب را ندارد. علاوه براين رهبر بايستي بتواند تيم را اداره و سريعاً
تعارضها را حل کند. (Spiegel&Torres,2001)
ارتباطات درون تيم عامل ديگري است که موفقيت تيم را تحت تأثير قرار ميدهد و
مشکلات در اين زمينه ميتواند به صورتهاي مختلفي بروز نمايد.
انسجام تيمي، هم به عنوان يک جزء جدا نشدني از اثربخشي تيم است .در يک تيم
منسجم، روح با يکديگر بودن و پشتيباني از يکديگر را بوضوح ميتوان ديد. اين
انسجام به اعضاي تيم در حل سريع تضادها ياري مينمايد. هر اندازه سطح انسجام
تيم بالاتر رود، گروه روش يکساني را ميپذيرد.( 2002،Huber)
تنوع شخصيتي اعضاي تيم، چهارمين عامل موفقيت است. تعدادي از تحقيقات تاثير تنوع
تيم در عملکرد گروهي موفق را نشان دادهاند. عموماً اين تحقيقات بيان ميدارند که
در مسائل پيچيده، تيم‌هايي با افراد مختلف و تواناييهاي متفاوت دانشي و تکنيکي،
اثر بخش تر از تيم‌هايي هستند که تقريباً در اين جنبه ها يکسان هستند.
(Bradley,et al,1997).
افراد مشخصي، رهبران ذاتي ميشوند در حالي که ديگران ترجيح ميدهند نقش پيروان را
ايفا کنند. برخي افراد، سخنگوهاي ذاتي هستند، در حالي که ديگران از بيان
درونياتشان عاجزند. هر شخص به هرحال، ميتواند تأثير مثبتي براثربخشي کلي تيم
داشته باشد، اما هميشه بايد يک تعادل بين تيپهاي شخصيتي برقرار شود. (Jessup
2002).
عموماً بهترين رهبرها يا (ESTJ) هستند يا (ENTJ). بسته به موقعيت مورد نظر، اگر
نياز به يافتن راه حلهاي خلاق و به کارگيري تکنولوژي جديد نباشد و مسائل
ساختاريافته و سرراست باشند،رهبر حسي(ESTJ) گزينه مناسبي است. اما اگر تيم نياز
به رويکردهاي جديد در حل مسائل داشته باشد و مسائل به آساني درک نشوند، رهبر
شهودگرا (ENTJ) گزينه مناسبي است.
برونگراها طبيعتاً راحتتر از درونگراها ارتباط برقرار ميکنند. حسگراها بيشتر از
شهودگراها و تفکرگراها بيشتر از احساسيها ميتوانند ارتباط برقرار کنند.
برونگراها سخنگوهاي ذاتي هستند اما حقيقت اين است که تعدادي زيادي از برونگراها
نميتوانند در يک تيم باشند، چون آنها با بيان زياده از حد عقايدخودشان، تيم را
دچار تشنج ميکنند. افراد حسگرا حقايق را دريافت ميکنند و براحتي ميتوانند آنها
را به صورت سازمان يافته با ديگر اعضاي تيم در ميان بگذارند. (Bradley,et
al,1997)
يک تيم اثربخش بايد ترکيب سالمي از افراد برونگرا داشته باشد تا بتوانند
ارتباطات درون تيمي کافي برقرار کنند.
انسجام تيم تحت تأثير تفکرگراها در مقابل احساسي ها است. اعضاي تفکرگرا تيم به
خاطر پافشاري در بيان قضاوتهايشان، اغلب اعضاي حساس گروه را مورد هجوم قرار
ميدهند و فشار خاصي را در احساسات گروهي ايجاد ميکنند. اعضاي احساسي برعکس،
به خوبي از روحيه کارگروهي آگاه هستند و تمامي سعي شان در اين است که هارموني تيم
بهم نخورد. انسجام تيمي، وجود تعارض را انکار نميکند، زيرا تضاد است که به
قضاوت ايده ها کمک ميکند. يک تيم منسجم تيمي است که قادر است تضادها را به نحوي
که تفرقه هاي طولاني ايجاد نکند، حل کند و به هم افزايي که نتيجه کار تيمي است،
نائل شود.
معمولاً تيم‌هاي متجانس، زودتر به نتيجه مي رسند، اما هميشه راه حل هاي آنها،
مانند راه حل هاي تيم‌هاي غيرمتجانس خلاقانه و نوآورانه نيست. هر تيمي بايد ترکيب
بهينه اي از افراد را داشته باشد که اين ترکيب بسته به شرايط و نوع مسائل پيش
روي تيم‌ها متفاوت است.
شايد الگويي که در بالا اشاره شد خيلي ايده آل و آرماني به نظر برسد و نتوان هر
تيمي را با رويکرد بالا تجزيه و تحليل کرد. اما الگوي بالا يک چارچوب استاندارد
براي تيم‌هاست که ميتوانند از آنها براي ارزيابي خودشان استفاده ببرند.
به کارگيري ابزار (MBTI) در کنار ساير تحليل ها و ابزارهاي ارزيابي عملکرد، به
ما در درک بهتر افراد و عملکرد تيمي کمک کرده است. بر مبناي تجزيه و تحليل
ارائه شده در اين مقاله، ميتوان گفت که ترکيب شخصيتي افراد تيم، نقش مهمي در
تفاوت عملکردي تيم‌ها دارد. تنوع وتعادل در افراد، عامل ضروري براي ايجاد
عملکرد موفق تيمي است.
سازمانهايي که مي خواهند تيم‌هاي اثربخش داشته باشند، بايد روي ترکيب افراد کار
کنند و به افراد تيم در درک رفتارهاي خودشان و رفتارهاي اعضاي ديگر ياري
رسانند.
در پايان بايد گفت، اگرچه (MBTI) ترجيحات شخصيت افراد را مشخص ميکند، اما
اينطور نيست که اين ترجيحات تغيير پيدا نکنند، بلکه افراد ميتوانند با کسب
آموزشهايي خاص، از يک نوع شخصيت غالب خارج شوند و به حالت مکمل آن در بيايند.
نکته مثبت MBTI اين است که نقاط قوت و ضعف افراد را در شرايط مختلف مشخص مي کند
و به آنها در تلاش براي تغيير و بهبود آنها کمک مينمايد.
منبع : http://www.zibaweb.com/modiriat31.htm
****
منبع : مقاله "ساختن يک تيم موفق در سازمان ، عوامل اثر بخش تیم؛ تلفيق تفاوتها"
مولف/مترجم: ترجمه و تدوين: محمد صدري‌نيا-برگرفته
از وبلاگ :
http://iranianteamwork.blogfa.com
****
|
