«چون جنگ ها نخست در ذهن انسان ها شکل می گیرند دفاع از صلح نیز باید در ذهن انسان ها شکل گیرد.» دیباچه اساسنامه یونسکو

اندیشمند بزرگ رنه دکارت معتقد است که انسان تنها به چیزی می اندیشد که یا آن را دیده باشد یا آن را برای او تشریح کرده باشند یا مفهوم آن را در ذهن خود بیابد. بر اساس این تعریف فرآیند زبان آموزی توجیه می شود، رفتار انسان شکل می پذیرد، بنیان های جامعه شناختی و روان شناختی هر فرد پایه گذاری می شود و انسان در پایان، آن می شود که هست.

روانشناسان آموزش و متخصصان تعلیم و تربیت دیرگاهی است که از وسایل کمک آموزشی به عنوان اهرم قدرتمند توسعه دامنه مفاهیم ذهنی، ارتقاء سطح تفکر منطقی و گسترش توان محاسبات ذهنی و ریاضی استفاده می کنند و از این راه سرعت فراگیری را افزایش می دهند. برای مثال اگر قرار است کودکی در طول ده سال با همه حیوانات، دسته بندی آن ها و ویژگی های گوناگون زیست آنان آشنا شود با به کارگیری ابراز کمک آموزشی مانند انواع عروسک ها و اشکال این حیوانات و کتاب های قصه و بسیاری ابزار دیگر می توان این فراگیری ده ساله را به چند هفته تقلیل داد.

در همین نگاه است که انبوه ابزار وسایل کمک آموزشی به کمک نسل های جدید آمده و دانش اندوزی کودکان امروزی را به مرز شگرفی سوق داده است. متخصصان آموزش و پرورش که نظریه دکارت را مبنای مطالعات خود قرار می دهند معتقدند که در این فرآیند بسیاری مفاهیم ترکیبی جدید در ذهن کودک شکل می گیرد که قدرت قیاس او را توسعه می دهد و فعالیت او را تا مرز یک انسان موفق بالا می برد.

برای نمونه کودک وقتی گربه های موجود روی کره زمین را شناخت و از طرف دیگر رنگ ها را فرا گرفت. این توان را می یابد که هر گربه ای را به هر رنگی که مایل است تصور کند حتی اگر آن گربه با آن رنگ وجود خارجی نداشته باشد. یا برای مثال کودک می تواند حیوانی را با ویژگی های اسب، گاو و خرگوش در ذهن تصور کند اگر چه می دانیم چنین حیوانی وجود ندارد چرا که کودک قبلاً اسب و گاو و خرگوش را جداگانه شناخته و حالا خود با بهره گیری از خلاقیت ذهن چنین موجود عجیب جدیدی را به وجود می آورد.

یادگیری هر مؤلفه جدید دنیای بی نهایتی در ذهن هر انسان به وجود می آورد که بر وسعت تخیلات و خلاقیت های او می افزاید و به همین دلیل فراگرفته های جدید بسیاراهمیت دارد.

یکی از نگرانی های بشر امروز، خشونت گرایی فزاینده نسل های تازه است به گفته دانشمندان ریشه های این خشونت گرایی را باید در تلویزیون، سینما، کتاب و اسباب بازی هایی جستجو کرد که کودکان از بدو تولد با آن ها در تماس قرار می گیرند.

یک گزارش آماری نشان می دهد که۶۰ درصد اسباب بازی های تولید شده در جهان در دهه ۱۹۸۰ گرایش خشن داشته اند. اسباب بازی هایی از قبیل انواع سلاح سرد و گرم، انواع خودروها دارای کاربرد خشن، انواع موجودات و شخصیت هایی که در فیلم های سینمایی و تلویزیون سر منشاء خشونت بوده اند.

همین گزارش آماری نشان می دهد که پسران تا حدود ۷۰درصد و دختران تنها ۳۰ درصد از این اسباب بازیها استفاده کرده اند . اغلب این اسباب بازیها در شکل و قالبی ارایه شده که یا وجود خارجی نداشته و یا از حیطه تخیل انسان نسبت به آینده تولید شده است مانند انواع سلاح های لیزری، نوری و امثال آن.

تماس گرفتن کودک با این گونه سلاح ها و فراگیری کاربرد آن به وسیله برنامه های تلویزیون، سینما و کتاب موجب شده است که حجم قابل توجهی از ذهن و خلاقیت کودکان به سمت تولیدات و استفاده از سلاح و ابزار تهاجمی در زندگی باشد.

به گفته کارشناسان آموزش و پرورش و مدافعان صلح در جهان کودکان متولد شده در نیمه دوم قرن بیستم بیشتر از نسل های قبل از خود توسل به خشونت را برای حل معضلات شخصی و اجتماعی فراگرفته، تعمیم داده و در آن دست به خلاقیت و ابتکار زده اند. در گذشته انسان از راه حل منطقی و ریاضی مشکلات بهره می جست و با توسل به گفت و گو این موانع را از سر راه خود بر می داشت اما دیر گاهی نیست که کودکان و نوجوانان خشونت را تنها راه حل مشکلات یافته اند.

نگاهی به جامعه بشری امروز نشان می دهد که توجه به جنگ همیشه بیشتر از صلح بوده است. در برابر این همه موزه جنگ که در جهان به وجود آمده آیا تا به حال یک موزه صلح در جهان بر پا شده است؟ در برابر این همه مدال، نشان ، جایزه و عنوانی که پیوسته به قهرمانان جنگی داده می شود آیا اعطای یک جایزه سالانه صلح آن هم با همه ملاحظات سیاسی و خاصی خرجی هایی که در مورد آن اعمال می شود کافی است؟ آیا جایگاه صلح خوار و ضعیف شده است و نباید برای حل معضلات امروز بشر فکری کرد؟

راه حل این معضل فزاینده اجتماعی در تغییر نگرش همه ما است. سازندگان اسباب بازی در گوشه و کنار جهان، فروشندگان اسباب بازی، خریداران و مصرف کنندگان اسباب بازی همه و همه باید در یک تغییر رویه هماهنگ چهره این معضل را تغییر دهند.

تردید نیست که کودک خود حق انتخاب ندارد آنچه اسباب بازی در سنین زیر ۴ سال برای او خریداری شود با تصمیم والدین تهیه می شود. همین اسباب بازی ها است که ذائقه و سلیقه او را برای انتخاب اسباب بازی های بعدی در سنین بالای ۴ سال و سپس استفاده از مشابه این اسباب بازی ها، در سنین نوجوانی و جوانی تشکیل می دهد.

جوامعی که به وسیله جنگ سالاران اداره می شوند، با فروش اسباب بازی های جنگی ساختار نیروهای داوطلب نظامی آینده خود را طراحی می کنند، آمریکائیان می دانند که در یک جامعه خردمند کسی از ادامه جنگ ویتنام، لشکرکشی و جنگ طلبی حمایت نمی کند. در یک برنامه حساب شده اسباب بازی ها در شکل خشن، نظامی و تهاجمی ساخته و عرضه می شود تا نسل جوان بعدی آماده ماجراجویی باشد. چرا برخی جوامع در حال توسعه این اهداف را در نمی یابند و کودکان خود را اسیر طرح های روانی – اجتماعی جنگ سالاران می کنند که اسباب بازی جنگی استفاده کند.

ساخت اسباب بازی بر اساس یک وسیلة واقعی، نیاز به کسب مجوز از سازنده آن وسیله واقعی دارد. سلاح کمری، کلت یا بقیه سلاح ها که در آمریکا ساخته می شوند، فقط با مجوز سازنده در قالب اسباب بازی ارائه می شود. تحقیقات نشان مید هد که کارخانجات سازنده سلاح، خود سرمایه گذار و سازنده سلاح اسباب بازی هستند. کودکی که با کلت بازی می کند در جوانی برای خرید سلاح که درجامعه آمریکا مجاز است حتماً کلت می خرد، لذا ساخت اسباب بازی جنگی در آمریکا و کشورهای مشابه اهداف سوداگرانه بعدی هم دارند.

جوامعی که به حقوق مولفین و مصنفین و حقوق معنوی صاحبان یک تولید احترام نمی گذارند علاوه بر ساخت انواع وسایل تجاری با نام های معروف در کپی کردن و تولید اسباب بازیهای پیشگام می شوند که سود باد آورده ای نصیب خود کنند، بی آن که بدانند در تولید این اسباب بازی ها آب به آسیاب سازندگان سلاح واقعی ریخته اند. در انتخاب اسباب بازی برای کودکان دقت کنیم. کودک امروز مرد سازنده و خلاق آینده خانواده و جامعه است. ذهن امروز او را برای فردایی روشن آماده کنیم.