چکیده

هدف از این تحقیق، بررسی نقش بازیهای پرورشی در ورزش دوره ابتدایی می باشد. روش تحقيق در این موضوع به شیوه مروری و بررسی می باشد. برای جمع آوری اطلاعات از مقالات ، پایان نامه ها، مجلات ، کتاب ها و اینترنت استفاده شد. نتایج نشان داد که تعلیم و تربیت به طور عام و بازیهای پرورشی به طور خاص از جمله عوامل مهم در پیشرفت و توسعه در هر مقطع سنی می باشد، این بازیها میتواند به عنوان ابزاری مکمل، مفید و موثر برای پرورش افرادی سالم ، فعال و متعادل از نظر جسمی و روانی در مدرسه ها استفاده شود.

مقدمه

آموزش و پرورش، کلید فتح آینده است و از دیر باز انتظاراز آموزش و پرورش آن بوده که انسانهای فردا را تربیت کند و نسل امروز را برای زندگی در جامعه ی فردا آماده سازد. امروزه شعار« نابودی در انتظار شماست مگر اینکه خلاق و نوآور باشید»، پیش روی انسانها قرار دارد و آموزش و پرورش، ترغیب به خلاقیت و نوآوری و همچنین هدایت و راهبری به سوی استفاده صحیح و جهت دار از استعدادها و توانایی های فردی را به عنوان امری مهم بر عهده دارد که این خود زمینه ساز توسعه فرهنگی، اقتصادی و اجتماعی در جامعه است.

بنابراین ضرورت دارد برنامه ریزان و سیاست گذاران آموزشی ، معلمان و مسئولان آموزش و پرورش الزامات و مقتضیات زندگی فرد را بشناسند تا بتوانند دانش و بینش لازم را در کودکان و جوانان برای فعالیت در جامعه فردا پرورش دهند. دوره ابتدايي پايه ي درسي و اخلاقي هر کودکي است . در اين دوره شالوده و پايه ي رفتاري و درسي دانش آموزان ساخته مي شود. بر این اساس دوران کودکی مهمترین دوره زندگی است. كودكي دوراني است كه مانند يك زمين حاصل‌خيز هر چه در آن بكاري در آينده درو خواهي كرد. كودكان، شهروندان كوچكي هستند كه نياز دارند به‌عنوان شهروندي مستقل در جهت رشد فكري و اجتماعي برايشان برنامه‌ريزي شود.«بازي» يكي از راه‌هاي پرورش كودك از لحاظ رواني، عاطفي و جسمي است. كودك با بازي، با ترس‌هايش كنار مي‌آيد و قوانين اجتماعي شدن را مي‌آموزد. كودك در بازي نه تنها به اسباب بازي نياز دارد بلكه از آن مهم‌تر نيازمند برنامه‌سازي‌ جامع و هدفمند است.

مهمترین عمل تربیتی و پرورشی در همه زمینه‌ها به ویژه زمینه تامین بهداشت روانی كودك،بازی است. بازی،كار كودك است و در همه جنبه‌های رشد كودك تاثیر دارد. از طرفی دیگر جنبه های رشد نیز بر دیگر جنبه های بهداشتی و روانی موثر است. به خصوص بازی جسمانی که سبب چالاکی و افزایش مهارت حرکتی و رشد تقویت سیستم عصبی کودک می شود.

بازی، سیستم عضلانی و رشد حسی و حرکتی کودک را تقویت می کند و به این طریق بر هوش کودک تاثیر فراوانی دارد و با بازی کردن، دقت کودک در انجام کارها افزایش می یابد. بازی سالم می تواند عواطف منفی از قبیل ترس، اضطراب، نفرت و افسردگی را به شدت در کودک کاهش دهد. به همین جهت امروزه مهمترین روش برای درمان اختلالات روانی و عاطفی کودکان، بازی درمانی است که حتی موجب درمان بسیاری از اختلالات روانی در بزرگسالان نیز می شود .بازی های سالم و متناسب با کودکان می تواند به علت دست کاری در پدیده ها و آزمایش محیط اطراف توسط کودک افزایش رشد عقلانی وی را در پی داشته باشد; چرا که حس کنجکاوی کودک از این طریق برآورده شده و مناسب ترین عمل رشد عقلی کودک است.

بازی باعث تقویت رشد اجتماعی کودکان می شود; چرا که کودکان با تمرین زندگی آینده از طریق بازی و فراگیری روابط انسانی و اجتماعی و همکاری در گروه های بازی می توانند رشد اجتماعی داشته باشند همان گونه که نیاز عاطفی آنها از محبت و امنیت از این طریق برآورده می شود.

رشد اخلاقی و معنوی به صورت پایبندی به نظم و مقررات، رعایت حقوق دیگران، کمک به دیگران، خیرخواهی و لذت بردن از خدمت به دیگران از دیگر تاثیرات بازی در کودکان است.

کودکان روحیات متفاوتی دارند و با توجه به ویژگی های خود ، بازی های مختلفی را تجربه می کنند. بازی ، راهی برای آموزش مسائل تربیتی به کودک می باشد.توجه به این نکته ضروری است كه بازي براي كودك در هر سني اهميت خاص خود را دارد، نه تنها از طريق عقلي و اجتماعي بلكه براي رشد جسماني مي‌تواند شرايط را براي رشد و هماهنگي عضلات كودك فراهم آورد.

بازي‌هايي مثل دويدن و طناب بازي كه كودك در آنها فعاليت‌هاي زيادي انجام مي‌دهد، به رشد عضلات بزرگ و كوچك‌، پرورش نيرو‌، استقامت و سرعت و كنش‌سريع عضلات و حركت سريع مفاصل كمك مي‌كند، در ضمن گردش خون كودك زياد شده و خون بيشتري به مغز كودك مي‌رسد‌.

مي‌توانيم عادات بهداشتي سالم را به كودك ياد بدهيم. معمولا كودكان كارهايي را كه با بازي‌كردن ياد مي‌گيرند به راحتي در ذهن‌شان جا مي‌افتد.بازی زبان آشنای کودک برای ایجاد و تقویت ارتباط عاطفی است . بازی نیز دارای انواع طبقه بندی می باشدکه از مهمترین انواع آن می توان به بازیهای پرورشی اشاره کرد . در این میان بازی ها بطور اعم و بازی های پرورشی به طور اخص دامنه وسیعی داشته و می تواند شامل همه افکار، حرکات و افعال بوده و جسم و روح را تحت تاثیر قرار داده و موجب تقویت همه قوای فکری، روحی، جسمی،مادی و معنوی شود. بازی های پرورشی از مهمترین راههای آموزش مطالب و رشد شخصیت کودکان در دوره ابتدایی می باشد.

تربیت بدنی نیز به عنوان بخشی از نظام تعلیم وتربیت عمومی ؛ از جمله مهمترین دروسی است که درمدارس به طور عملی وازطریق حرکت درکسب وحفظ سلامتی وتندرستی دانش آموزان موثر است. بازی های پرورشی هر کدام به گونه ای هدفی پرورشی را با خود همراه دارد و چون در بسیاری از بازی های پرورشی، برخی از فعالیت های مربوط به تربیت بدنی و ورزش هم نهفته است تعیین کردن جایگاه این بازیها در ورزش دوره ابتدایی از اهمیت خاصی برخوردار است.



تاریخچه بازی

شروع بازی را می‌توان به گذشته‌های دور، حتی از بدو پیدایش انسان نسبت داد. در حقیقت بازی جزئی از زندگی انسان از بدو تولد تا زمان مرگ است. انسان از نظر فیزیولوژیکی نیاز به جنبش و حرکت دارد و بازی جزء مهم این جنبش و حرکت است. انسان برای رشد ذهنی و اجتماعی خود نیاز به تفکر دارد و بازی خمیرمایه تفکر است. در ابتدا بازیچه بشر، مواد و اشیاء خام و طبیعی به دست آمده از طبیعت بود. قطعه‌ای سنگ، به دست گرفتن آن، حرکت دادن آن و سرانجام غلتاندن یا پرتاب آن همه نوعی بازی محسوب می‌شد. رشد ذهنی یا اجتماعی انسان و تسلط پیش رونده او بر طبیعت، امکان دست‌کاری در اشیاء طبیعی را به وجود آورد و از این زمان اشیاء به خواست انسان تغییر شکل دادند تا بتوانند اندیشه او را در شکل‌دهی به بازی غنای بیشتری بخشند و روح او را راضی‌تر گردانند. از این زمان‌ها آثاری در دست است. حجاری‌های روی دیواره غارها و تشابه آن‌ها با مواد مورد نیاز بازی به برداشت مـا از قـدمـت بازی ارزشی بیشتر خواهد بخشید.



تعریف بازی

هر نوع ورزش یا فعالیتی که توسط کودکان به منظور تفریح و تفنن انجام گیرد، بازی نامیده می‌شود.
مربیان ورزشی از بازی تلقی جامع‌تری دارند. آن‌ها معتقدند که «بازی، عبارت است از آن نوع فعالیتی که با میل و اختیار در اوقات فراغت فراغت انجام می شود».برخلاف نظریات گذشتگان که بازی را تنها وسیله‌ای برای صرف انرژی مازاد بدن می‌دانستند، کودکان به هنگام بازی بخشی از نیروی فکری و بدنی خود را به کار می‌گیرند و بازی را بخشی از زندگی عادی خویش به حساب می‌آورند، ولی نباید فراموش کرد که در این نوع فعالیت‌ها کودک به هیچ وجه خود را مجبور به انجام آن احساس نمی‌کند و از آن لذت می برد.

در فرهنگ‌نامه «و بستر» بازی به صورت‌های ذیل تعریف شده است:
الف) حرکت، جنبش و فعالیت به مثابه حرکت عضلات.
ب) آزادی یا محدوده‌ای برای حرکت یا جنبش.
ج) فعالیت یا تمرین برای سرگرمی، تفریح یا ورزش.

فواید بازی

بازی فواید بسیار دارد که می‌توان آن‌ها را به اختصار در سه بخش بیان کرد.

۱) جسمانی
۲) عقلانی
۳) اجتماعی و عاطفی

فعالیت‌های دسته‌جمعی در بازی‌ها به کودکان کمک می‌کند تا به بیان احساسات و مکنونات قلبی که از روح لطیف و بی‌آلایش آن‌ها سرچشمه می‌گیرد، بپردازند. هیجانات، کمبودها و ترس‌های خود را از دل بیرون بریزند و به فراموشی بسپارند. کودکی که به هنگام بازی قایم‌باشک، برای یافتن دیگران حتی به بیغوله‌های تاریک سر می‌کشد و در مکان‌ها و زیر سقف‌های متروکه تنها به جستجو می‌پردازد در واقع به طور غیرمستقیم ترس‌های موهومه کودکانه را از تاریکی و تنهایی، از وجود خود دور می‌سازد. کودکان قادر نیستند که آنچه را احساس می‌کنند به طور روشن و واضح بیان کنند. ترتیب دادن بازی‌های نمایشی و همچنین استفاده کودکان از ابزار و وسایل بازی‌های فردی در بیان احساسات و افزایش خزانه لغات و مفاهیم کلمات آن‌ها را کمک خواهد کرد.پژوهش‌های روانشناسی و تعلیم و تربیتی نشان می‌دهد که آغاز رشد آفرینندگی و ایجادگری در کودکان در سنین آمادگی پیش از دبستان است. در این سن، فعالیت‌ کودک نسبت به دوران خردسالیش، تغییر می‌یابد و روابط جدیدی میان تفکر و عمل وی پدید می‌گردد.

بازی، عمده‌ترین شکل فعالیت کودک و مناسب‌ترین آن برای بروز و رشد استعداد ایجادگری او به شمار می‌رود. بازی در کودک تحول ایجاد می‌کند.
بازی نقش بزرگی در زندگی و رشد کودک دارد. ضمن بازی بسیاری از خصوصیات مثبت آنان پرورش می‌یابد. اخذ نتایج تربیتی مطلوب از بازی به میزان زیادی وابسته به کاردانی مربی و آموزگار، آشنایی او با حیات و خصوصیات سنی و خود ویژگی‌های خردسالان، رهبری صحیح و مطابق با اسلوب بازی‌های گوناگون است.
تأمین خوشبختی کودکان، وظیفه‌ای مقدس و شریف برای انجام این وظیفه است. برای این کار باید قبل از هرچیز در دبستان‌ها، همه گونه شرایط رشد و پرورش کودک فراهم شود، باید کودکان را گرامی داشت، به آن‌ها توجه کامل کرد، عاقلانه و ماهرانه در تعلیم و تربیتشان کوشید.لذا در راستای تقویت مهارت خواندن و رفع اختلالات یادگیری دانش‌آموزان بازی‌های آموزشی برای پایه‌های اول تا پنجم دبستان پیشنهاد می‌شود.

نقش بازي در زندگي كودك

بازي به طور عام و بازی های پرورشی به طور خاص در کودکان از اهميت ويژه اي برخوردار است . بسياري از والدين مي پندارند که بازي تنها با هدف گذراندن وقت براي کودک و ايجاد سر گرمي براي او طرح ريزي مي شود . در صورتي که مي توان گفت سهم عظيمي از هويت و تجارب کودک دراین بازي ها کسب مي شود .

کودک در بازي نقش هاي مختلف را تجربه مي کند و خود را در شخصيت هاي متفاوت با وظايف خاص آن تجسم مي کند . حتي در تخيل خود با دوستان خيالي خود ارتباط برقرار مي کند و هر گونه وقايع محيطي را در ارتباطات خيالي خود تجربه مي کند .

احترام به تخيلات کودک و همراه شدن با احساسات او به نوعي احترام به شخصيت اوست. کودک در اين هم احساسي ها هويت و خود پنداره خود را شکل مي دهد و در صورت احساس ارزشمندي تخيلات خود ، در مورد شخصيت و نفس خويش احساس ارزش مي کند

شايد آجرهاي بازي خانه سازي يا خانه هاي عروسكي، ازمد افتاده و قديمي به نظر بيايند اما به واسطه طبيعت بي ساختار و باز خود، اجازه مي دهند تخيل كودك آنها را به هرسو كه مايل است به پرواز درآورد. به طوري که يك كارتن خالي ماشين لباسشويي مي تواند سفينه فضايي، زيردريايي يا قطار باشد .

حضرت علي(ع) مي فرمايند: کسي که کودکي دارد بايد در راه تربيت او خود را تا حد طفوليت تنزل دهد . "وسايل، ج 5 "

لذا بازي براي کودک صرفا سرگرمي نيست . دنيايي از يادگيري ، کسب تجربه، استقلال، ساخت عزت نفس، و زمينه سازي براي گسترش زبان ، و يافتن مهارت هاي اجتماعي است. در بازي کودک احترام به ديگري ، کنترل خشم ، صبر ، هم احساسي و حتي نمايي از محاسن و معايب نقش هاي مختلف را مي آموزد .در بيان سيره پيامبر اسلام (ص) آمده است که ايشان با کودکان مانوس مي شدند و در بازي آنها شرکت مي کردند . ايشان آنچنان متواضع و همساز با کودکان بودند که هر گاه ايشان را مي ديدند اجازه عبور به ايشان نمي دادند .
 

بازي هاي پرورشي

یکی از مهمترین انواع بازی که میتوان به آن اشاره کردبازیهای پرورشی می باشد. بازیهای پرورشی در دوره ابتدایی به عنوان فرایندی منظم در نظر گرفته می شوند که هدف آنها هدایت رشد جسمانی و روانی و یا به طور کلی رشد همه جانبه شخصیت کودکان در جهت کسب و درک معارف و هنجارهای مورد پذیرش جامعه و همچنین شکوفایی استعدادهای آنها می باشد.

اهداف بازي های پرورشی:

1- ايجاد شادابي و شور و نشاط و سرگرم ساختن افراد

2 - رفع خستگي و برطرف کردن کسالت

3- تقويت قواي حسي (بويايي، بساوايي، شنوايي، بينايي و ...)

4- تقويت قواي روحي (فکر، هوش، حافظه و ...)

5- ايجاد تقويت روحيه اشتراک مساعي و همکاري و مشارکت جويي در افراد

6- عادت دادن افراد به نظم و ترتيب و اطاعت از مقررات

7- آزمايش توانايي هاي جسمي و فکري وسنجش ميزان استعداد افراد

8- تقويت قدرت ابتکار افراد و برانگيختن ذوق هاي هنري در آنان

9- تقويت قواي جسمي و عضلات و انئدام هاي بدن

10- تقويت قدرت استقامت و پشتکار در افراد

11- ايجاد روحيه رقابت و مبارزه ي سالم در افراد

12- تعليم و تمرين مفاد و مواد آموزشي و مهارت هاي لازم

13- آشنا ساختن افراد با پيروزي و شکست و تمرين اين که در موفقيت و پيروزي ها مغرور و دل شکسته و مايوس نشود و طعم هر دو مورد را که در زندگي زياد پيش مي آيد بچشند.

14- و در يک کلام تمرين همه آنچه که در زندگي اجتماعي و نيز در طي مسير تکامل لازم است فرد بداند و عمل نمايد.

گرگم به هوا (بازي پرورشي)

ابتدا از بين بازيکنان يک نفر با توافق يا از طريق قرعه­کشي به عنوان گرگ انتخاب مي­شود. قرعه کشي طبق معمول به طريق پشک انداختن يا شيروخط و يا تر و خشک انجام مي شود.

نفرات ديگر در محدوده زمين بازي که حدود آن را مشخص مي­کنند به صورت متفرق قرار دارند، نفري­که به عنوان گرگ انتخاب­شده است بازيکنان را تعقيب­مي­کند تا بتواند يکي از آن ها را بگيرد و يا با دست ضربه­اي بزند، انتخاب دو روش مذکور قبل از بازي توافق مي­شود، چنانچه گرگ يکي از بازيکنان را بگيرد يا ضربه بزند خود از گرگ بودن خلاص شده آن نفر گرگ مي­شود.

براي اين که بازيکنان زياد خسته نشوند و در خلال دويدن و بازي استراحت کوتاه لحظه­اي داشته باشند قبل از بازي در داخل محوطه نقطه­اي را به عنوان محل امن مشخص مي­کنند که بازيکن به هنگام فرار چنانچه خود را به آن نقطه برساند از تعقيب در امان خواهد بود و مدت کمي استراحت و توقف خواهد داشت.

اهداف پرورشي بازي :
تقويت قواي عمومي بدن ، آمادگي جسماني، تقويت عضلات پاها ، تشخيص موقعيت ، افزايش هوش ، سرعت عمل ، هماهنگي اعصاب و عضلات ، ايجاد شادي و نشاط ، تلاش براي رسيدن به هدف.

مراحل فراهم کردن مقدمات یک بازی وروش اجرای آن:

1- نوع بازي ر امتناسب با محل و زمين و چگونگي وضع هوا و تعداد بازيکنان و قواي بدن آنها انتخاب کنيم.

2- وسايل بازي را قبلا پيش بيني و آماده و تهيه کرده باشيم

3- هر بازي داراي نامي است، موقع تشريح چگونگي بازي نام آنرا ذکر کنيم تا در دفعات بعد با اشاره به نام، همه آنر ا به خاطر آوريم.

4- بازيکنان را در محل هايي که بايد قرار بگيرند آرايش دهيم.

5- مقررات بازي را به اختصار ولي به روشني توضيح دهيم.

6- براي اطمينان از اين که معلوم شود همه افراد چگونگي و مقررات بازي را درک کرده اند از آنان مي خواهيم يک يا دو نوبت کوتاه بازي را اجرا کنند.

7- از افراد مي خواهيم اگر سوالي در مورد آن بازي دارند، بپرسند.

8- بازي را اداره مي کنيم و مواظب هستيم که به درستي مقررات بازي رعايت شود.

9- تشريح مقررات بازي بايد ساده و سريع انجام گيرد زيرا افراد براي شروع بازي بي تابند.

10- هنگام قضاوت در بازي ها منصفانه و با عدالت عمل کنيم.

11- در زمان اجراي بازی  اجازه مي دهيم بازيکنان تا آنجا که ميل دارند جنب و جوش و سروصدا و فرياد داشته باشند.

12- پس از اجراي هر بازي وسايل آنرا هر چند هم جزئي و کم اهميت باشند جمع آوري کرده و در جاي مخصوص وسايل بازي قرار مي دهيم و آنرا براي استفاده در دفعات بعد حفظ مي کنيم.

رعايت تمام شرايط و موارد فوق الذکر باعث خواهد شد که نتايج تربيتي مورد نظر از بازي ها حاصل شود و شکت کنندگان در بازي نيز نهايت لذت و تفريح را کسب نمايند و شور و نشاط و شادي برايشان حاصل شود.

همانطور که قبلا بيان شده يکي از اهداف اساسي بازيها عادت دادن افراد به رعايت مقررات و نظم و پيروزي از رهبران است. اين مسئله مهم تحقق نمي يابد مگر اينکه هنگام اجراي هر بازي تمام مقررات تعيين شده براي آن بازي بوسيله افراد رعايت شود.لذا هر جا که بي نظمي و تخلفي از مقررات رخ داد بايد آن را توضيح داد و به متخلف اخطار کرد وآنگاه بازي را از نو شروع نمود. درواقع  بيان موارد تخلف به هيچ وجه نبايد به بازيکنان پرخاش کرد و احترام و کرامت افراد را ناديده گرفت بلکه فقط لزوم رعايت نظم و مقررات را بايد تذکر داد و اشاره کرد.

اصولي که در جريان بازي ها بايد رعايت شود:

1- نوع بازي بايد با تعداد نفراتي که قرار است آن بازي را انجام دهند تناسب داشته باشد.

2- تمام افراد بايد در بازي مشارکت و فعاليت داشته باشند و بدون دليل فردي نبايد بي کار و غير فعال و تماشاچي باشد.

3- در بازي ها بايد واحدهاي کوچک تشکيلات اردويي (گروه، جوخه، ...) حکم تيم هاي ورزشي را داشته باشند تا باعث تحکيم وحدت و همگرايي بيشتر آنها شود و نبايد تشکيلات آنها را به هم ريخت و درهم شکست.

4- ضمن آن که بايد فرصت رهبري بازي را براي همه بازيکنان فراهم ساخت اما نهايتا بايد رهبري بازي را به کساني داد که از بين افراد برخاسته اند زيرا يکي از بهترين و مهم ترين فرصت ها براي تقويت قدرت رهبري همين لحظه هاي طلايي مي باشد.

5- بازي هر قدر شيرين و جالب باشد پس از چند بار اجرا کردن تازگي و لطف خود را از دست مي دهد لذا بايد سعي کرد بازي تازه اي تدارک ديده يا در فرم بازي هاي قبلي تغييرات مناسبي را به وجود آورد.

6- هيچ گاه مدت بازي ها را طولاني و نامحدود انتخاب نبايد کرد بلکه بايد آنرا کوتاه و در دفعات اجرا کرد.

7- هيچ گاه دو بازي پرتحرک و سريع را نبايد متوالي اجرا کرد زيرا باعث خستگي زودرس افراد مي


ويژگيهاي کودک در دوره ابتدايي

ويژگيهاي کودک در دوره ابتدايي عبارتند از :

1-رشد جسماني کودک : در دوره ابتدايي ، تارهاي عصبي ، " ملینی " مي شوند ، در نتيجه ، رشد جسماني کودک در اين دوره ، بسيار مهم است . ملینی شدن تارهاي عصبي ، در مقطع دبستان ، به سطوح بالاتر و تکامل مي رسد و سبب هماهنگي کامل حس و حرکت کودک مي گردد. هماهنگي حسي – حرکتي در اين دوره از رشد بالايي برخوردار است. کودک در اثر تکامل مراکز عصبي و تجارب جسماني خود ، قادر به تعبير و تفسير پيامهاي دريافتي حواس خود بوده و مي تواند بدانها پاسخ صحيحي بدهد . تفاوت رشد جسماني کودک دبستاني و پيش دبستاني ، از اين جنبه است .

2-کاهش خود مداري : در دوره دبستان ، خودمداري کاهش مي يابد . کودک در اين مرحله ، در صورت قرار گرفتن در يک محيط مناسب ، مدرسه مطلوب و آموزگاران ماهر ، به تدريج مي تواند به حقوق ديگران توجه و آن را رعايت نمايد ؛ حتي گاهي اوقات نيز مي تواند ، از حق خود بگذرد و ديگران را در نظر بگيرد . از طريق فعاليتهاي گروهي ، بيشتر مي توان به اين ويژگي توجه نمود .

3-معقول تر شدن پيوندهاي عاطفي کودک : در اين مرحله ، کودک ارتباط عاطفي شديدي با خانواده خود برقرار مي کند . در دوره دبستان ، اين پيوندها معقول مي شوند و او مي تواند چند ساعتي دور از آنها ، جدا از آنها بماند ، بدون اينکه خلأ عاطفي احساس کند . اين ويژگي، در رشد عاطفي کودک و هدف آموزش و پرورش که همانا استقلال عاطفي کودکان است ، بسيار مهم مي باشد . در دوره دبستان ، پيوندهاي عاطفي سست نمي شوند و از بين نمي روند ، بلکه در صورت برخورداري کودک از محيط گرم خانوادگي ، مادري کاردان و جذابيت محيط آموزشي ، به تدريج مي تواند به استقلال دست يابد .

4-تغيير شکل کنجکاوي کودک : کنجکاوي کودک در دوره دبستان ، بر خلاف دوره پيش دبستاني که بي هدف بود ، هدفمند و جهت دار مي شود. در دوره دبستان ، با استفاده از دروسي مثل علوم ، مي توان مفهوم عليت را در کودک پرورش داد .

5-تغيير شکل مشاهدات کودک : کودک دبستاني در هنگام مشاهده ، به بررسي علل پرداخته ، چرايي مسائل را جستجو کرده و به چگونگي فرايندها توجه مي کند .
6-حرکت از تخيل به سوي واقعيت : کودک دبستاني بيش از حد از تخيل دور شده و به واقعيت نزديک مي شود . يکي از ويژگيهاي مهم اين دوره ، کاهش تخيلات

 است .

به طور کلي ، بر اساس ويژگيهاي مذکور دوره دبستان ، بايد به چند مسأله توجه نمود . يکي از فعاليتهاي بسيار مهم اين دوره ، بازي است . بازیهای پرورشی به عنوان یکی از انواع بازی به کار گرفته میشود.در اين مرحله ، بازيهاي بي هدف و بي قاعده دوره پيش دبستاني به بازيهاي هدفمند تبديل مي شوند . مربي بايد دانش آموزان را از بازيهاي بي هدف به بازيهاي همراه با کار سوق دهد ، به اين ترتيب ، کودک با اتمام کار ، مي تواند به ارضاء روحي برسد.

دوره ابتدایی؛ شناخت فرصت های مطلوب پرورشی

اهمیت دوره ابتدایی در جهت رشد و شكوفایی استعداد دانش آموزان تا این اندازه اهمیت دارد كه در تعریف نظام جدید آموزشی ، دوره «اساس»نام گرفته است. به دلیل این اهمیت و نقشی كه معلمان و مدیران این مقطع تحصیلی در رشد تربیتی و آموزشی دانش آموزان به عهده دارند تا دوره های تحصیلی آینده شكل بگیرد؛ لازم است كاركردهای مهم این دوره از نگاه فعالیت آموزشی و پرورشی شناخته شود تا جایگاه فعالیت مدیران و معلمان مجال بررسی پیدا كند. از جمله كاركردهای مهم این مقطع تحصیلی می توان به امور زیر اشاره كرد:

رشد ارزش ها: دوره كودكی به واسطه روح مستعد و آماده فراگیر برای آموختن، زمینه ای را ایجاد می كند كه هر فعالیتی مانند نقشی بر سنگ ماندگار باقی بماند. تحویل گرفتن روح های مستعد دانش آموزان در مدارس ابتدایی این فرصت طلایی را به معلمان و مدیران این مدارس می دهد تا بهترین بهره را برای ظهور و تجلی ارزش ها در كودكان بگیرند.

رشد اجتماعی: جایگاه رشد اجتماعی در خصوصیات رفتاری قابل مشاهده است. هر رفتاری برمبنای ارزش های آموخته شده و شكل جسمانی خاص خود در كودك ظاهر می شود. ورود كودك به دبستان آمیخته با رفتار خاصی است و این وظیفه مدرسه است كه این رفتار را تعدیل یا الگوسازی كند و از این طریق است كه تطابق رفتارها با ارزش های انسانی و الهی امكان پذیر می شود.

رشد عقلانی: ذهن آماده دانش آ موز در ارتباط با روح و جسمش زمینه ای را ایجاد می كند كه پایه اولیه آموزش در این دوره تحصیلی می شود. شاید بتوان مهم ترین نقش مدارس ابتدایی را در عقلانی كردن و ظهور تفكر در دانش آموزان به حساب آورد. فعالیتی كه اگر دقیق شناخته شود، زیربنای بسیاری از فعالیت های دیگر خواهد بود. در این بررسی نمی توان از كوشش ها و تلاش های بسیاری از مدارس موفق در دوره ابتدایی كه مرهون مدیران و معلمان موفق هستند چشم پوشی كرد، اگر چه این قبیل فعالیت ها جای تامل دارند.

بازی پرورشی + ورزش= نگاهی نوآورانه به تربیت بدنی دوره ابتدایی

مسئله اي كه پيش مي آيد ميزان ساختمند كردن بازي كودكان توسط معلم است يعني تا چه اندازه بايد الگوي معمولي در راهنمايي بازي كردن به كودكان ارائه شود كه به طور مشخص براي آشنا كردن آنان با مهارت ها وروش هاي ذهني قابل تَمَبُز طراحي شود . وقتي كودك از كودكستان به آمادگي مي رود درجه و ميزان رسميت برنامه زمان بندي شده آشكار تر و تأكيد بر روي بازي كاهش مي يابد در اين زمان اوضاع و شرايط يادگيري در سطح گسترده انجام مي شود و آنچه در محيط آمادگي ياد داده مي شود مهم تر و در سطح پيشرفته تري انجام مي شود .

همچنین در ورود به دوره ابتدایی بازی ها به شکل رسمی تر و در قالب پرورش ذهن و جسم توامان استفاده می شوند.از طرف دیگر زمانی که از كلاس درس بيرون مي آييم و به زمين ورزش مي رويم، ورزش نه تنها براي رشد جسماني و سلامتي بدن مفيد است بلكه در رشد شخصيت نيز سودمند است . اگر ورزش براي رشد شخصيت سودمند باشد اين دليل محكمي است براي گنجاندن آن در برنامه آموزشي زيرا آموزش و پرورش علاوه بر تعليم و تربيت بر رشد شخصيت و اخلاق نیز تأكيد مي كند .در این میان بازی های پرورشی نیز به عنوان شاخه ای از فعالیت بدنی به عنوان بازي هاي هايي نگاه مي شود كه سود اجتماعي دارند . اين بازي ها هم مي توانند اوقات فراغت را به طور كامل پر كنند و هم تقويت قواي جسمي بدن را شامل می شوند، از اين رو می توانند موجب سلامت جسماني و رواني آنان شوند همچنان مي توانند راهي براي گردهمايي مردم باشد كه از اين طريق فرصت هايي مانند عملكرد و پشتيباني متقابل فراهم مي آيد وقتي اين مزيت ها كاملاً درك و فهم شوند ممكن است ارزش بازي های پرورشی نه تنها براي کودکان دوره ابتدایی که برای بزرگسالان نيز شناخته و پذيرا شود .

با توجه به اهمیت و نقش سازنده ای که ورزش به همراه بازی های پرورشی در رشد کودکان دارد و به این اهمیت از طریق متخصصان و بزرگان تاکید فراوان شده است توجه به آن لازم و ضروری می­نماید ،به طوری که می توان در مسیر تربیت کودک از بعد بازی و ورزش وارد شده و تربیت مناسبی را روی کودک اعمال نمود.

بحث و نتیجه گیری

اهداف تربیت بدنی دوره ابتدایی

اهداف شناختي :
1-آشنايي باوضعيت هاي صحيح بدني ازجمله هنگام ايستادن، نشستن،راه رفتن، خوابيدن ،دويدن وآگاهي از محدوديت ها وقابليت هاي حركتي خود
2- آشنايي با آمادگي جسماني وبرخي از آزمون هاي عملي آن
3- آشنايي با اطلاعات مربوط به بهداشت وتغذيه ورزشي
4- آشنايي با موارد ايمني در کلاس درس تربيت بدني
5- آشنايي با بازي ها و رشته هاي ورزشي رايج آموزشگاهي
6- آشنائی با روش های حفظ ونگهداری وسایل و امکانات ورزشی

• اهداف مهارتي :

1- مهارت دركسب آمادگي جسماني وحركتي
2- كسب مهارت در حركات انتقالي ، حركات غيرانتفالي وحركات دست ورزي ( کنترلی)
3- كسب مهارت درمقدمات ورزش هاي رايج آموزشگاهي
4- كسب مهارت در اجرای فعاليت هاي بدنی به منظور درک مفاهیم فضا، مكان، نيرو، جهت بندي، سطح و..
5- كسب آمادگي دراجراي تركيبي حركات پايه ومهارت ها دربازي هاي ورزشي

• اهداف نگرشي :

1- گرايش به شركت فعال در فعاليت هاي تربيت بدني
2- تلاش در جهت حفظ وارتقاي سطح سلامتي و آمادگي جسماني
3- گرايش به بهبود و توسعه حركات پايه ومهارت ها
4- رعايت اصول ايمني در اجراي فعاليت هاي تربيت بدني و برنامه هاي ورزشي
5- تمايل به رعايت بهداشت ورزشي
6- تلاش براي پيشگيري از آسيب هاي ورزشي
7- تمايل به رعايت اصول عاطفي واجتماعي متناسب با دوره ابتدايي
8- تمايل به حفظ و نگهداري وسايل وامكانات ورزشي

دوره ابتدايي پايه ي درسي و اخلاقي هر کودکي است . در اين دوره شالوده و پايه ي رفتاري و درسي دانش آموزان ساخته مي شود. بر این اساس دوران کودکی مهمترین دوره زندگی است. كودكي دوراني است كه مانند يك زمين حاصل‌خيز هر چه در آن بكاري در آينده درو خواهي كرد. كودكان، شهروندان كوچكي هستند كه نياز دارند به‌عنوان شهروندي مستقل در جهت رشد فكري و اجتماعي برايشان برنامه‌ريزي شود.

با توجه به تحقیقات انجام شده:

بازي، يكي از راه‌هاي پرورش كودك از لحاظ رواني، عاطفي و جسمي است. كودك با بازي، با ترس‌هايش كنار مي‌آيد و قوانين اجتماعي شدن را مي‌آموزد.

مهمترین عمل تربیتی و پرورشی در همه زمینه‌ها به ویژه زمینه تامین بهداشت روانی كودك،بازی است.

بازی،كار كودك است و در همه جنبه‌های رشد كودك تاثیر دارد. از طرفی دیگر جنبه های رشد نیز بر دیگر جنبه های بهداشتی و روانی موثر است.

بازی جسمانی، سبب چالاکی و افزایش مهارت حرکتی و رشد تقویت سیستم عصبی کودک می شود.

بازی، سیستم عضلانی و رشد حسی و حرکتی کودک را تقویت می کند و به این طریق بر هوش کودک تاثیر فراوانی دارد و با بازی کردن، دقت کودک در انجام کارها افزایش می یابد.

بازی سالم می تواند عواطف منفی از قبیل ترس، اضطراب، نفرت و افسردگی را به شدت در کودک کاهش دهد. به همین جهت امروزه مهمترین روش برای درمان اختلالات روانی و عاطفی کودکان، بازی درمانی است که حتی موجب درمان بسیاری از اختلالات روانی در بزرگسالان نیز می شود .

بازی های سالم و متناسب با کودکان می تواند به علت دست کاری در پدیده ها و آزمایش محیط اطراف توسط کودک افزایش رشد عقلانی وی را در پی داشته باشد; چرا که حس کنجکاوی کودک از این طریق برآورده شده و مناسب ترین عمل رشد عقلی کودک است.

بازی باعث تقویت رشد اجتماعی کودکان می شود; چرا که کودکان با تمرین زندگی آینده از طریق بازی و فراگیری روابط انسانی و اجتماعی و همکاری در گروه های بازی می توانند رشد اجتماعی داشته باشند.

از دیگر اثرات بازی در کودکان رشد اخلاقی و معنوی به صورت پایبندی به نظم و مقررات، رعایت حقوق دیگران، کمک به دیگران، خیرخواهی و لذت بردن از خدمت به دیگران است.

بازی ، راهی برای آموزش مسائل تربیتی به کودک می باشد.توجه به این نکته ضروری است كه بازي براي كودك در هر سني اهميت خاص خود را دارد، نه تنها از طريق عقلي و اجتماعي بلكه براي رشد جسماني مي‌تواند شرايط را براي رشد و هماهنگي عضلات كودك فراهم آورد.

بازي‌هايي مثل دويدن و طناب بازي كه كودك در آنها فعاليت‌هاي زيادي انجام مي‌دهد، به رشد عضلات بزرگ و كوچك‌، پرورش نيرو‌، استقامت و سرعت و كنش‌سريع عضلات و حركت سريع مفاصل كمك مي‌كند، در ضمن گردش خون كودك زياد شده و خون بيشتري به مغز كودك مي‌رسد‌. مي‌توانيم عادات بهداشتي سالم را به كودك ياد بدهيم. معمولا كودكان كارهايي را كه با بازي‌كردن ياد مي‌گيرند به راحتي در ذهن‌شان جا مي‌افتد.

بازی زبان آشنای کودک برای ایجاد و تقویت ارتباط عاطفی است . بازی نیز دارای انواع طبقه بندی می باشدکه از مهمترین انواع آن می توان به بازیهای پرورشی اشاره کرد . در این میان بازی ها بطور اعم و بازی های پرورشی به طور اخص دامنه وسیعی داشته و می تواند شامل همه افکار، حرکات و افعال بوده و جسم و روح را تحت تاثیر قرار داده و موجب تقویت همه قوای فکری، روحی، جسمی،مادی و معنوی شود.

بازی های پرورشی از مهمترین راههای آموزش مطالب و رشد شخصیت کودکان در دوره ابتدایی می باشد.

با توجه به تحقیقات انجام شده در مورد اثرات بازیها و بازی های پرورشی، بهترین راه برای رسیدن به اهداف تربیت بدنی دوره ابتدایی( شناختی ، مهارتی و نگرشی) توسعه و اهمیت دادن به بازی ها و بازی های پرورشی می باشد. لذا پیشنهاد می گردد برای توسعه و رشد همه جانبه کودکان در دوره ابتدایی ، بازی و بازی های پرورشی در ساعات تربیت بدنی مدارس جدی گرفته شود و این بازی ها به صورت علمی با توجه به فرهنگ بومی و محلی هر منطقه از کشور تحقیق و از طریق دبیران تربیت بدنی اجرا گردد .




منابع

1. اشرفی، مینا(1385)، بازی تفکر کودک است، روزنامه همشهری، تهیه کننده، مرتضی مجد فر؛

2. رضا، فرهادیان (وبلاگ)، پایه های اساسی ساختار شخصیت انسان؛

3. روزنامه ايران، شماره 3972 به تاريخ 18/4/87، صفحه 17 ؛ بازی های پرورشی، بانک اطلاعات نشریات کشور؛

4. شریفی، حامد(وبلاگ jumping، تیر 1389) آمادگی جسمانی؛

5. قائمی ، علی (وبلاگ)، تربیت و سازندگی ؛

6. قهرمانی، جواد (1382)، روان شناسي در خدمت معلمان يادگيري و شناخت ، تهران وزارت آموزش و پرورش ، مؤسسه ي فرهنگي منادي تربيت؛

7. مجله رشد معلم ، شماره 1 ، مهر 79 ، صفحه 45 ؛

8. معاونت پرورشی وزارت آموزش و پرورش(آذر 1386)، شیوه های نوین تدریس ؛

9. مقدم ، مصطفی و ترکمان منوچهر (1369)، بازی های آموزشی ، دفتر تحقیقات و برنامه‌ریزی‌ کتابهای درسی؛

10. مهجور، سیامک رضا (1381)، روان شناسی بازی ؛

11. میرسپاسی، زهره(وبلاگ)، آموزش قبل از مدرسه، انتشارات آهنگ؛

12. www.sce.ir - راز موفقیت در مدارس ژاپن؛

13. isna.ir . بازی باعث رشد اجتماعی کودکان

14. www.fekreno.org

15. www.iran-forum.ir . تعلیم و تربیت در عصر امروز.