|
|
عصر حاضر عصر فناوری‌هایی است که حاصل ابداع و تفکر خلاق انسان هاست. بازی‌های
رایانه‌ای تاثیر زیادی بر خلاقیت انسانها بویژه کودکان دارد تحقیقات زیادی در
مورد تأثیر بازی های رایانه ای بر ابعاد خلاقیت کودکان صورت گرفته و نتایج
حاصل، حاکی از افزایش عامل « اصالت» و عامل «انعطاف پذیری» در خلاقیت کودکان
بوده است لذا می توان فرآیند آموزش و فعالیت های کودکان را در این زمینه هدفنمد
و معنادار کرد. فرآیندهای شناختی گوناگونی چون خلاقیت و قدرت تخیل آنها را غنا
بخشیم.
بيان موضوع:
خلاقیت و ابداع از موضوعاتی هستند که بکارگیری آنها در دوران بزرگسالی مشروط بر
پرورش آنها در دوران خردسالی است و از آنجا که دنیای کودکان امروز با انواع
فناوری ها در آمیخته است. یکی از مهمترین راههای آموزش و پرورش خلاقیت همین
ابزارهای فناوری است «خلاقیت در قرن اطلاعات و ارتباطات و در عصری که فناوری ها
و برنامه های بنیادین وزیر بنایی کشورهای پیشرفته و توسعه یافته را تشکیل داده
اند می تواند با ویژگی های مهم و منحصر به فرد خود، زمینه رشد و تعالی علمی و
فرهنگی جوامع را فراهم ساخته و پرهیز از بسیاری عقب ماندگی ها را موجب شود(
رستگار پور 1384)
تأثير گذاري بازي‌هاي رايانه‌اي
تأثير بالاي اين گونه بازي روي مخاطب اين بازي‌ها را به يك ابزار، با استعداد
بسيار بالا براي آموزش، آگهي ، ترويج مذاهب – سوء استفاده سياسي، شستشوي مغزي
و... تبديل كرده است.
تصاوير دو بعدي، موسيقي متن و در بطن بازي بودن كودك و نوجوان همراه با ساير
شخصيت‌هاي بازي، تصاوير پرتحرك، صداهاي مهيج، دنيايي از هيجان را به انسانهاي
تشنه جنب و جوش ارزاني مي كند و همين جذبه، روح و جسم آنان را مطرح خود مي‌سازد
و به عالمي از تخيلات مي‌برد كه فرد خود را محور و قهرمان اصلي ماجرا
مي‌پندارد.
محاسن بازي‌هاي رايانه‌اي براي كودكان
- يادگيري را آسان و توجه بچه‌ها را جلب مي‌كند.
- تكرار موضوعات و مرور يك قسمت
- امكان خلق نقاشي و داستان
- علاقه مند شدن به تاريخ يا جغرافيا
- بدون اينكه نقاشي كثيف شود مي‌تواند رنگي را كه دوست ندارد عوض كند
- مفاهيم و مباني رياضيات را به كمك شكلهاي كودكانه به كودك آموزش داده ميشود
- احتياج كمتر به داروهاي مسكن (به دليل سرگرم شدن به بازي)
- كنتراس در دست بچه‌هاست.
الف) آسيب‌هاي جسماني
ب) آسيب‌هاي رواني – تربيتي
ج) تقويت حس پرخاشگري
د) انزواطلبي
هـ) تنبل شدن ذهن
و) تأثير منفي در روابط خانوادگي
ز) افت تحصيلي
اهميت مساله خلاقيت و بازي‌هاي رايانه‌اي
اهمیت مساله در این است که این توانمندی مهم و پایه‌ای خلاقيت از دوران کودکی
در انسان ها پرورش یابد چرا که شکل گیری بسیاری از توانمندی ها ، استعداد ها و
رشد شناختی و شخصیتی در این دوران از حساسیت خاصی بر خوردار است و اگر بخواهیم
افرادی خلاق، نوآور و سازنده تربیت کنیم باید از نخستین پایه های زندگی آغاز
کنیم.
«کودکان خلاق به دنیا می‌آیند تورسن (1962). اما خلاقیت بسیاری از آنها در حدود
10 سالگی دچار افت می‌كند. حسینی ( 1381).
با توجه به اینکه در بازی های رایانه ای سختگیری و فشار برای جدی گرفتن فعالیت
های آموزشی توسط مربی وجود ندارد فرصت بیشتر برای تجربه روش های کودک محور وجود
دارد؛ از طرفی بازی با رایانه موجب آموزش کار با رایانه نیز می شود.
دنیای بازی های رایانه ای سرشار از شگفتی هاست. جایی که کودکان را تا مرز تحقق
رویاها می برد و آنان را در دنیایی از هیجان و ماجرا جویی ها رها می کند. در
این دنیا کودکان در عین پیروز شدن، شکست می خورند و در عین آزاد بودن در جبر
قرار دارند. يادآوري اين موضوع مهم است كه اعلام شود منظور از بازي‌هاي
رايانه‌اي بازي‌هاي استاندارد است.
«یکی از راههای رشد و توسعه قوه خلاقیت و ابداع در کودکان پرداختن به فعالیت
هایی همچون رایانه و بازی های رایانه ای استاندارد است که خود حاصل خلاقیت مغز
آدمی بوده بنابراین، این قوه را در کودکان تقویت می کند.» ( فرهودی 1387).
بازی های شبیه سازی در ارضای حس کنجکاوی و ماجرا جویی کاربران، طرح جهان تخیلی
فردا، فن آوری در جهان آینده، اعطای نقش های ماجراجویانه به زنان همگی موجب
پرورش مهارت هایی چون پرورش قوه تخیل و خلاقه و حل مسئله در آنها می شود. در
همین رابطه منطقی ( 1380). در مقاله خود به اين موضوع اشاره كرد كه: «میزان
انگیزه و یادگیری دانش آموزان مبتلا به اختلال یادگیری با برنامه های آموزشی
رایانه‌ای به شکل معناداری ارتقاء یافته.»
همچنین بازی های رایانه ای بر آموزش زبان مردم و افزایش سرعت خواندن در آموزش
زبان تأثیر داشته که همین تاثیر موجب می شود که حساسیت ذهن کودکان ارتقاء یابد
(اسدی 1387).
بازی های رایانه ای موجب می شود که بچه ها به کاوش و تجسس بپردازند و این مورد
موجب ارتقاء حافظه و تمرکز می شود. در اغلب بازیها کودکان به انتخاب گزینه های
مختلف، دستور دادن، هدایت کردن ، جستجوی دقیق و کاوشگرانه در محیط مربوط به
بازی خود می پردازند . که اکثر آنها در برگیرنده بحث، گفتگو ، پیش بینی ، تصمیم
گیری در روی صفحه کلید است و همۀ این تمرینات در ارتقاء فاکتورهای خلاقیت مانند
بسط که استعداد توجه به جزئیات ، اصالت (استعداد ، تولید ایده های بدیع، غیر
عادی و تازه)، انعطاف پذیری (استعداد تولید ایده ها، یا روش های بسیار
گوناگون)، سیالی (استعداد تولید ایده های) فراوان است می شود.
کالین تی . مک کارتی در سال 2001 تحقیقی عنوان «تاثیر بازی های شبیه سازی
رایانه ای بر یادگیری و یاددهی ، هوش و خلاقیت» انجام دادند و به این نتیجه
رسیدند که بکارگیری بازی های شبیه سازی رایانه ای بر یادگیری و یاددهی دانش
آموزان مقطع راهنمایی تأثیر داشته اما بر هوش دانش آموزان تأثیر ندارد. همچنین
دریافتند که ، این بازیها بر خلاقیت دانش آموزان در دو بعد سیالی و انعطاف
پذیری تأثیر دارد.
بومن وروتر در سال 1999 در پژوهش های خود در بارۀ تأثیر بازی های رایانه ای در
افزایش خلاقیت کودکان دریافتند که برخی بازی های رایانه ای به سبب آنکه در
انعطاف پذیری لازم بر خوردار بوده واز ساخت مشخصی بر خوردار نیستد افزایش
خلاقیت کودکان و نوجوانان را فراهم آورده و بر میزان توانمندی کودکان در حل
مسائل می افزاید ( منطقی 1380).
لیو در سال (1998) در بررسی تأثیر خودآموزی فرارسانه بر تفکر خلاق دانش آموزان
مدارس ابتایی کلاس چهارم دریافت که نمرات چهار عامل سیالی، انعطاف پذیری ،
اصالت و بسط سه گروه دانش آموزان تیز هوش، متوسط و ضعیف به طور معنی داری از
طریق آموزش به کمک کامپیوتر و بازی های رایانه ای افزایش یافته است. افزون بر
موضوعات بالا کودک در فرآیند انجام بازی های رایانه ای مطالب و موضوعات متنوع و
مهیجی را می آموزد ، با انجام بازی ها ظرفیت ها و توانایی های خویش را افزایش
داده و آنها را غنی می سازد. در این میان، علاوه بر تقویت هوش یکی از
فرآیندهایی که به وفور تقویت می شود . اصالت یا همان قوه ابتکار کودک است که
دلیل آن روبروی او با مجهولات، مشکلات و معماهای متعدد موجود در بازی هاست و
چون کنترل بازی را در دست دارد سعی می کند برای رسیدن به پاسخ ها و هدف ؛
کنجکاوی به خرج دهد. راههای تازه بیافریند و در واقع از این طریق به افزایش
عامل اصالت ( ابتکار) خود دست می زند.
بازی های رایانه ای به گونه ای هستند که کودک از خطا و اشتباه نمی ترسد، توسط
دیگران ارزیابی نمی شود. رقابت با دیگران ندارد لذا احساس آرامش می کند و با
همین وضعیت تصمیم می گیرد.
آمابلی (1996) می گوید: صرفاً در انتظار ارزیابی بودن، خلاقیت را در افراد
بویژه کودکان تضعیف می کند. رقابت نیز بسیار پیچیده تر از ارزیابی و پاداش است.
در هر صورت بازی های آموزشی رایانه ای با ویژگی های منحصر به فرد خود ، جذابیت
، بکارگیری همزمان حواس چند گانه، تعامل یادگیرنده با موضوع ، محیط یادگیری و
فضای آموزشی جذاب ِ لذت بخشی را برای یادگیرندگان فراهم می کنند که به صورت خود
انگیخته و با اطمینان خاطر به یادگیری می پردازند. در این محیط قابلیت تکرار و
باز خورد سریع، فراهم بودن امکان یادگیری با سرعت لازم یادگیرنده ، عدم ترس از
تنبیه و آزادی عمل در جریان یادگیری و ... موجب افزایش انگیزه یادگیری، عمق و
پایداری آن و نگرش مثبت دانش آموز نسبت به درس و مهارت مورد نظر می شود. کلیه
این عوامل نیز فراهم شدن امنیت روانی دانش آموزان و در نتیجه افزایش اعتماد به
نفس و رشد مهارت های گوناگون را بدنبال دارد .( فرهودی 1387).
بازي هاي رايانه‌اي نوعي سرگرمي تعاملي است كه توسط يك دستگاه الكترونيكي مجهز
به پردازشگر يا ميكروكنترلر انجام ميشود بسياري از بازي‌هاي رايانه‌اي به دليل
توليد تصوير متحرك با قابليت نمايش روي صفحه تلوزيون يا نمايشگر رايانه بازي
ويدئويي نيز محسوب ميشود.
گونه‌هاي بازي‌هاي رايانه‌اي عبارتند از:
آموزشي
اتومبيل راني
مسابقه اتومبيل راني
استراتژي
استراتژي نوبتي
استراتژي بلادرنگ
اكشن ماجرايي
مخفي كاري
اينترنتي
پليترمرياسكويي
تيراندازي
تير اندازي سوم شخص
تير اندازي اول شخص
شبيه سازي شبيه‌سازي
فضايي
ضرباهنگي
ماجرايي
مبارزه‌‌اي
معمايي
نقش آفريني
نقش‌آفريني غربي، آمريكايي يا كامپيوتري
نقش آفريني كنسولي يا ژاپني
- از بازي‌هاي تصويري خلاق كه كودكان بايد به وسيله آنها معماهايي را حل كنند
استفاده شود.
- بازي دسته جمعي كودكان، با ابزارهاي تصويري كمتر مسئله ساز است.
- والدين وقت بيشتري را به كودك و نوجوان خويش اختصاص دهند.
- بهتر است كه والدين همراه فرزندان خود به كوهستان، باشگاهها و ميادين ورزشي
ببرند و به بازي‌هاي مورد علاقه آنها بپردازند.
- كودكان در فاصله نزديك به رايانه ننشينند.
- از رايانه‌هاي با صفحه كوچك استفاده شود.
- نور صفحه تلويزيون را كم كنند.
- بچه‌ها بين دو نوبت بازي استراحت كنند.
- چشم‌ها بايد مسلط به صفحه رايانه باشد.
- روشنايي اتاق به نحوي تنظيم شود كه زنندگي نور به حداقل برسد.
- بهتر است والدين با كودكان صحبت كنند كه فقط در روزهاي تعطيلي مجاز به
استفاده از اين بازي‌ها هستند.
اسدي، نسترن(1382). شناخت و آموزش خلاقيت در مدارس. تهران، انتشارات عابد
اسدي، نسترن (1378). خلاقيت در ساخت بازي‌ها در آموزشها. تهران.
حسيني،افضل السادات (1381). نقش معلم در خلاقيت دانش‌آموزان. گردآوري: ملكي،
حسن، نشر انجمن اولياء و مربيا
فرهودي، هاجر(1387). بررسي تاٌثير استفاده از بازي هاي آموزشي رايانه‌اي بر
افزايش خلاقيت كودكان مقطع سوم دبستان. تهران. مجموعه مقالات اولين كنفراس
خلاقيت شناسي.
منطقي ، مرتضي (1380). بررسي پيامدهاي بازي‌هاي ويديوئي و رايانه‌اي. تهران:
نشر فرهنگ دانش
****
منبع : مقاله "
خلاقيت در بازي‌هاي كامپيوتري
"تهيه كننده: نسترن اسدي (دكتراي مديريت آموزشي)- انتشار : سایت فکرنو- خرداد
1390
|
