حق مالكيت  فكري با كيست؟

سایت فکرنو ،سایت خلاقیت ،نوآوری و کارآفرینی

www.Fekreno.org

يكي از معضلات پيش روي مخترعان  در ايران ، مساله حق ثبت  اختراع و موضوع  مالكيت هاي  فكري و معنوي  است  كه متاسفانه  تا به حال در ايران  به صورت جدي  و سازماندهي  شده فكري  به حال آن نشده بود. به هر حال خلاء چنين چيزي احساس شد و متخصصان كشورمان  به اين فکر افتادند تا نخستين کارگاه  آموزشی جايگاه  حق ثبت اختراع در عرصه  زيست  فناوری  را برگزار کنند .اين کارگاه با هدف آشنايی هر چه بيشتر متخصصان ،پژوهشگران  و محققان  کشورمان با چگونگی ثبت  اختراع به همت  شورای عالی زيست فناوری  و با همکاری  دفتر  همکاری های فناوری رياست  جمهوری ، انتستيتو پاستور  ايران و موسسه  اطلاع رسانی توسعه فناوری زيستی در محل انستيتو  پاستور ايران برگزار شد.گزارش زير ، مختصری از موضوعاتی است که در اين کارگاه آموزشی  مطرح شد .

در حالی که منابع طبيعی کشورها رو به اتمامند اين  نوآوری ها هستند که راه حلی برای چرخاندن  اجتماع خواهند بود .اين شرکتها با در اختيار گرفتن نوآوری های مخترعان ، آنها را به محصول تبديل کرده و برای مصارف داخلی يا خارجی استفاده می کنند.در اين ميان  چيزی  که ارزش  بسيار زيادی دارد و بايد  در حفظ آن کوشيد  ،موضوع  مالکيت  فکری  يا به اختصار            (   Intelectual  property )  است .كه به آن IP   هم مي گويند.

زيبا افشار، خانم ايراني است  كه چند سالي در دانشگاه سايمون  فريزر كانادا با كمك حقوقدانان خلاصه طرح (پتنت ) مخترعان را ثبت مي كند و پا به پاي  استاد  و مخترع در مديريت طرحش  همراهي مي كند تا اين كه در نهايت  به جايي برسند  كه بفهمند آيا  اين خلاصه طرح  قابليت دارد كه يك شركت بزنند يا خير. به گفته خودش  كار او شناسايي فني است كه قابل پول درآوردن  باشد ، چون هر فني  در نهايت نه تنها بايد به دانش يك جامعه بيفزايد بلكه بايد بازدهي هم داشته باشد و چند برابر آنچه برايش  هزينه شده  است  درآمد هم داشته باشد.

اجتماع ما اجتماع علم و دانش است  و بدون شك  اقتصاد مملكت ها روي  معلوماتشان خواهد چرخيد و طبيعي است كه  فناوري  خيلي مهم است و فناوري سوخت رشد اقتصادي است و مالكيت فكري هم در نتيجه  مهمترين  دارايي هاي  يك اقتصاد است . به گفته زيبا افشار ‏، يكي از مهمترين  منابع  نوآوري و فناوري  دانشگاه ها هستند ‏چون اكنون دنيا به اين سمت  رفته است  كه دولتها خودشان را از علم و نوآوري تا حدي  كنار بكشند و آنها را در اختيار دانشگاه ها گذاشته و مجهزشان كرده اند تا به كار نوآوري بپردازند ، البته موضوعي كه در اين ميان  مطرح مي شود اين است كه حق مالكيت ، مالكيت هاي  فكري  به وجود آمده در دانشگاه ها با كيست .

افشار در پاسخ به اين پرسش مي گويد كه مالكيت با خود مخترع است ، اما درآمد اين نوآوري از حدي بيشتر باشد مخترع موظف است  درصدي  از آن را به دانشگاه بدهد، گر اين مخترعان تصميم گرفتند براي ثبت اختراعشان  از دانشگاه كمك بگيرند آن وقت  قردادي با آنها بسته مي شود كه حق مالكيت به دانشگاه منتقل مي شود. گرچه در هر صورت اسم مخترع در پتنت  مي آيد ، اما مالكيت آن با دانشگاه است.

اولين نكته اي كه هر مخترع براي به ثبت رساندن اختراعش بايد  به آن توجه كند ، پاسخ دادن به چند پرسش اساسي است . چرا و چه چيزي  را مي خواهيد  ثبت كنيد  و اين نوآوري  را در كدام كشور يا كشورها مي خواهيد به ثبت برسانيد تا در نهايت از آن حفاظت شود؟

چيز ديگري  كه بايد  به آن توجه داشت اين است  كه آيا  محصول حاصل از نوآوري  يك مخترع  مي تواند  با محصولات ديگر مقابله كند يا خير، چون در نهايت هدف از حفاظت علم اين است كه بتوان يك محصول را از آن بيرون آورد، بنابراين مهم است  كه بدانيد كه آيا اين محصول  مي تواند  با ديگر محصولات موجود  در محيط رقابت كند  يا خير  و حتي اين سوال را بايد  يك قدم جلوتر برد و پرسيد كه آيا محصولي  كه مي خواهيد از اين  فناوري  درآوريد مي تواند با محصولات چند سال ديگر هم رقابت كند؟  چون قرار نيست اين فناوري همين امروز وارد بازار شود و بسته به نوعش 10 تا 15 سال طول مي كشد تا به محصول تبديل شود.

پتنت چيست ؟

 يک پتنت در واقع قراردادی است که بين مخترع  آن کشور و دولت آن کشور بسته می شود. پس بين کشورهادر قوانين  مربوط به پتنت  تفاوت وجود دارد.پتنتيک حق امتياز است  که برای مدتی کوتاه به مخترع داده می شود تا افراد را تشويق کندنوآوری های مفيد را افشاء کنند.

به گفته زيبا افشار يکی از اهداف دادن  حق امتياز اين است که مردم به صنعت روی آورند و نوآوری کنند.به عنوان مثال  وقتی برای کشف يک داروی خاص ميليون ها دلار پول صرف می شود، اگر فقط دولت به شخصی که آن را کشف کرده  اجازه ندهد از آن پول درآورد و هرکسی بتواند از آن استفاده کند، ديگر کسی به نوآوری و کشف روی نمی آورد ؛ چون هرکسی می تواند  منتظر بماند تا داروی شما موفق شود و بعد از آن تقليد کند. بنابراين دولت بايد  حفاظتی را برای آدمهايی که پيشقدم شده و ريسک را قبول کرده اند قائل شود که به آن پتنت می گويند.

اصول پتنت

طبيعی است که نوآوری بايد نو باشد  و چيز واضحی نباشد  و علاوه  بر اين بايد مصرف هم داشته باشد . علم تنها را نمی  توان به ثبت رساند. يک پتنت طوری بايد نوشته  شود  که افراد ماهر آن رشته بتوانند از آن استفاده کنند.مثلا انواع داروهای  آنتی باکتريال توسط شرکت های مختلف توليد می  شوند  و به نام خود آنها  به ثبت رسيده است ؛ اما همه اين شرکت ها  در واقع از کار اولين مخترع توانسته اند اين داروها را بسازند.توجه داشته باشيد  که اين حق ثبت خود به خود ايجاد نمی شود  و بايد مخترع برای ثبت آن اقدام کند پتنت  برای يک مدت محدود است  و بعد به دست  عموم می افتد و هر کسی می تواند از آن استفاده کند. کما اين که الان  داروهايی هستند که بيست سال از ثبت آنها گذشته و شرکت هايی ديگر با قيمتی نازلتر آنها را توليد می کنند.

****

منبع :   مقاله    " حق مالكيت فكري با كيست؟  " -تهيه كننده  : فريبا هاديان -روزنامه جام جم -شنبه 16 ارديبهشت 1385

         جستجو در سايت فکر نو

بازگشت به صفحه اصلی