|
از
شما مىخواهم كه يك روش صحيح مطالعه را به من بياموزيد؛ زيرا با
اينكه درس زياد مىخوانم، باز هم نمره
هاى خوبى نمىگيرم و درسى
را كه مىخوانم فردا آن را به خوبى به ياد نمى آورم و براى
امتحان هم نبايد كمتر از 2 بار بخوانم؛ زيرا اگر يك بار بخوانم،
فراموش مىكنم. از شما خواهش مىكنم كه مرا در روش صحيح راهنمايى
كنيد تا بتوانم در درسهايم موفق باشم.
يك مطالعه موفق،
بايد در حال آرامش و بدون اضطراب صورت بگيرد تا رضايت بخش و
ثمربخش باشد. براى اين كه به اين سؤال شما پاسخ كاملى داده
باشيم، برخى از نكات مهم و كلى را درباره مكان، روش، كارآيى،
تمركز و سرعت مطالعه به ترتيب، بيان مىكنيم تا با به كارگيرى
آنها، مشكل خود را برطرف كنيد.
مكان مطالعه
دكتر
فيل ريس، در كتاب «500 نكته درباره مطالعه» و دكتر عين الله
خادمى در كتاب «مطالعه روشمند» چنين نوشته
اند:
1. برخى
افراد ترجيح مىدهند در سكوت مطالعه كنند و برخى در سروصدا. بعضى
صندلى راحتى را مىپسندند و بعضى دراز كشيدن يا نشستن رسمى را.
اصلاً وسواس به خرج ندهيد و در هر حالتى كه راحتتر هستيد،
مطالعه خود را آغاز كنيد.
2. اگر مكان مطالعه شما كمى آشفته
و به هم ريخته است، مرتب كردن آن را به نيم ساعت پس از مطالعه
موكول كنيد؛ زيرا در اين صورت، در حين مرتب كردن اتاق، به مطالبى
كه مطالعه كرده ايد، فكر خواهيد كرد و زمان مفيدى را از دست
نخواهيد داد.
3. گاهى اوقات از مكانهاى استثنايى و هيجان
انگيز
استفاده كنيد تا مطلبى كه مطالعه مىكنيد، همراه آن خاطره در ذهن
شما ماندگار شود؛ مثلاً در يك شب بارانى با يك چتر و يك چراغ قوه
زير باران رويد و مطلب را مطالعه كنيد و يا در يك مكان تاريخى و
قديمى، به تفكر و مطالعه در مورد مطلب مورد علاقه خود بپردازيد.
4. اگر امكان داشته باشد، موضوع مورد مطالعه شما با مكانى كه
انتخاب مىكنيد، هماهنگى و سنخيت داشته باشد. اين كار، به افزايش
بهره ورى شما كمك بسيار مىكند. اين هماهنگى، شامل ابزار و لوازم
مورد نياز نيز مىشود.
5. قبل از انتخاب محل مطالعه خود، چند
خصوصيت مهم و ايده آل را براى مكان مطالعه، در ذهن خود فهرست
كنيد تا راحتتر بتوانيد آن را بيابيد.
6. در مكان مطالعه
شما، بايد راهى براى خيره شدن به دور دست وجود داشته باشد؛ زيرا
توقف در مطالعه و چشم دوختن به بىنهايت، در افزايش كارآيى
مطالعه بسيار سودمند است؛ حداقل گاهى به سقف اتاق خيره شويد.
7. هيچ گاه مطالعه خود را به حضور در مكان خاصى مشروط نكنيد؛
زيرا در اين صورت بهانه اى مىيابيد تا در ساير مكانها از
مطالعه بگريزيد. به ياد داشته باشيد كه در حقيقت، «مكان مطالعه،
جايى است كه شما هستيد».
8. دقت كنيد كه ميزان نور، دماى
محيط، شكل صندلى و ساير شرايط، در مكان مطالعه شما به گونه
اى
نباشند كه شما را خواب آلوده كنند.
9. تهويه خوب و اكسيژن
زياد در مكان مطالعه، شرطى حياتى است.
روش مطالعه
1. به قول آدريل جانسون، خوب كتاب خواندن را نمىتوان از
خواص مادرزادى دانست. براى قرائت، بدون شك، پرورش خاصى لازم است.
2. بهترين روش كتابخوانى، روشى است كه خواننده در اين كار
بتواند زيبايىهاى چيزى را كه مىخواند، دريابد و به هنگام لزوم،
معايب آنها را بفهمد و اين از راه پرورش و ممارست حاصل مىگردد.
3. در معانى كلماتى كه براى نخستين بار مىبينيد، دقت كنيد.
بيهوده تصور نكنيد كه سياق مطلب، آن معانى را براى ما كشف
مىكند. همان زمان، بهترين وقت براى رفتن به سراغ فرهنگ لغت است.
4. اميل فاگه، نويسنده فرانسوى، عقيده دارد كه بايد در
خواندن كتاب استقامت داشته باشيم. استقامت، لجاجت نيست؛ بلكه
نوعى بردبارى است كه ذوق ما را مىپرورد و درك ما را عميق
مىكند.
5. مون تنى، دانشمند شهير فرانسوى، درباره انتخاب
كتاب و روش كتابخوانى نظريه
اى بسيار بديع و زيبا دارد. يكى از
اين عقايد، آن است كه براى وصول به عمق معناى يك كتاب خوب، بايد
آن را دوبار بخوانيم و با آن ارتباط دائمى داشته باشيم. يك اثر
پربها، ما را مدتها سعادتمند مىسازد. ما نمىتوانيم با يك بار
خواندن، به اين درجه از خوشبختى برسيم؛ هر چند در اين يكبار،
دقت فوق العاده به كار بريم.
6. همچنين وى معتقد است كه اگر
بخواهيم از كتابى كه خوانده ايم، نظر صحيحى پيدا كنيم، بايد
درباره آن گفتگو كنيم. كتابهاى خوب، افق گفتگوهاى پرثمر را
به روى ما مىگشايند و اين، همان چيزى است كه ما آن را مباحثه
مىناميم.
7. در كتاب «500 نكته درباره مطالعه» آمده است:
يكى از روشهاى خوب مطالعه، استفاده از يادداشت بردارى است. فقط
توجه كنيد كه به جاى يادداشت، رونويسى نكنيد! طرحهاى گوناگون
بريزيد؛ نكات مهم يادداشت را برجسته تر بنويسيد و اگر مطلبى را
درك نمىكنيد، به صورت سؤال يادداشت برداريد.
8. در كتاب
«روشهاى تسريع در خواندن و درك» پيشنهاد شده است كه هنگام
مطالعه، ابتدا خلاصه مطلب را كه اغلب در ابتداى مقاله يا كتاب
آمده است، بخوانيد؛ سپس عنوانها و فهرست اجمالى كتاب را مطالعه
كنيد و بعد چند سطر از ابتداى هر عنوان را مطالعه كنيد؛ زيرا
مهمترين مطالب، معمولاً در همين خطوط ابتدايى هستند و سرانجام
ساير توضيحات و تفاسير كتاب را بر اطلاعات خود بيفزاييد.
9.
از همان زمان مطالعه، براى به كار بستن آن چه مىآموزيد،
برنامهريزى كنيد. به قول تولد، «مطالعه و عمل نكردن، مانند شخم
زدن و بذر نپاشيدن است».
10. بيكن جمله زيبايى در اين باره
دارد؛ «برخى كتابها را بايد چشيد؛ بعضى ديگر را بايد بلعيد و
قليلى را هم بايد جويد و هضم كرد.
كارآيى مطالعه
1.
كيفيت مطالعه را بالا ببريد؛ به روخوانى سطحى در حالت پراكندگى
فكر قناعت نكنيد و با مفهوم و معناى مطلب، ارتباط برقرار سازيد
تا آن چه را كه مورد نياز است، به خوبى درك كنيد.
2. حجم
مطالعه، حواس شما را پرت نكند؛ مطالعه بيشتر و سريعتر، تنها
بهانه اى براى بيشتر دانستن
است؛ پس ابتدا آن چه را مىخواهيد
بدانيد و بفهميد، برداشت كنيد و آن گاه با كلمات «سرعت» و
«بيشتر» وسوسه شويد.
3. قبل از آن كه از موضوع اصلى كتاب
منحرف شويد و به مطلب ديگرى بپردازيد، قسمتهايى را كه دوست
داريد به خاطر بسپاريد، مشخص كنيد.
4. حتماً براى مطالعه خود
برنامه ريزى داشته باشيد. اين كه قصد يادداشت بردارى داريد يا
خير، در مورد چه موضوعى بايد تمركز كنيد، چه سؤالاتى در ذهن
داريد كه در اين كتاب جواب آنها را مىجوييد و...، همه بايد از
قبل برنامه ريزى شده باشند.
5. بايد كتابى كه مطالعه
مىكنيد، مختص به خود شما باشد تا به راحتى در آن علامتگذارى و
نكته نويسى كنيد. استفاده از مداد يا ماژيك رنگى، به شما امكان
مىدهد تا در مراجعه مجدد به كتاب، بهره بيشترى ببريد؛ هر چند
نبايد اين خطوط رنگى، استفاده شما را از ساير خطوط كتاب كاهش
دهد.
6. هنگام مطالعه، همواره يك قلم در دست داشته باشيد؛
زيرا مطالعه، آنگاه كارآيى مطلوب مىيابد كه همراه با مطالعه
سؤالات، ذهن خود را با آموزه هاى كتاب تطبيق دهيد و در حاشيه آن
يادداشت كنيد.
7. ميان مطالعه و ساير كارهاى خود، تعادلى به
وجود آوريد تا هم از خواندن خسته نشويد و هم تجربه و عمل را به
بهره ورى مطالعه خود بيفزاييد.
8. مطالعه پراكنده، با
موضوعات گوناگون و متناقض، موجب كاهش بهره
ورى شما مىشود؛ سعى
كنيد در نوع كتابى كه براى مطالعه انتخاب مىكنيد، مطالعات قبلى
خود را در نظر آوريد تا نظم فكرى شما به هم نخورد.
9. اگر
بتوانيد از هر كتابى كه مىخوانيد، نكات مهم و كليدى آن را
خلاصه بردارى كنيد، بر كارآيى مطالعه شما مىافزايد. اين راهكار،
آنگاه ارزشمندتر مىشود كه خواننده به زبان و عبارات خودش، مطالب
را يادداشت كند.
10. به ياد داشته باشيد كه علاقه و انگيزه،
در مورد مطلبى كه براى مطالعه انتخاب كرده
ايد، به بهره ورى شما
از آن چه مىخوانيد، بسيار مىافزايد.
11. گاهى قرار دادن يك
پاداشِ مشروط براى مطالعه حجم خاصى از كتاب، به هيجان و لذت
مطالعه مىافزايد و نوعى اثر تشويقى بر فرد مىگذارد. اين
پاداشها، مىتواند ديدن يك برنامه تلويزيونى، رفتن به مكانى
خاص، انجام يك فعاليت مورد علاقه يا حتى خوردن يك خوراكى مورد
علاقه باشد؛ مشروط بر اين كه ميزان تعيين شده، مطالعه شده باشد.
12. رنگ كاغذ، رنگ قلم، نحوه نشستن، فاصله چشم با كتاب، نور
محيط و ساير شرايط مكانى نيز در كارآيى مطالعه شما كاملاً
مؤثرند.
تمركز مطالعه
دكتر خادمى در كتاب «مطالعه
روشمند»، نكاتى را براى ايجاد تمركز حواس لازم مىداند كه
عبارتند از:
1. علاقه به موضوع مورد مطالعه، يكى از علل مهم
ايجاد تمركز و دقت در حين مطالعه است.
2. هماهنگى اراده و
تخيل نيز در اين رابطه كارساز است؛ به عبارت ديگر، چشمان فرد بر
صفحه كتاب و افكارش در حال پرواز به دور دستها نباشد.
3.
برخى مسائل جسمى و روحى نيز مىتوانند تمركز فرد را بر هم بزنند؛
مانند گرسنگى، تشنگى، بيمارى، نگرانى و اضطراب.
4. برخى
مسائل محيطى نيز از عوامل برهم زننده تمركزند؛ مانند سروصداى
زياد، نور زياد يا كم، لباس نامناسب و... .
آقاى حق جو در
كتاب «روشهاى تسريع در خواندن و درك»، چند نكته مهم ديگر را نيز
بر اين فهرست مىافزايد كه عبارتند از:
5. يكى از مهمترين
عوامل بر هم خوردن تمركز، عجله و شتاب است. اين حالت، سطح مطالعه
را كاهش مىدهد و تمركز را بر هم مىزند.
6. يكى از مسائل
قابل توجه ديگر، سنگينى معده و سيرى بيش از حد است و به قول حضرت
رسول اكرم صلىالله عليه
وآله، «پرى معده و سيرى زياد، به وجود
آورنده حماقت است». اين، همان خواندن و نفهميدن و به عبارتى، عدم
تمركز و عدم ارتباط، با مفهوم كتاب است.
7. انتخاب زمان
مناسب، از عوامل ايجاد تمركز است؛ مثلاً پس از استراحت، خصوصاً
در صبحگاهان، بهترين حالت تمركز و ساعات خستگى و كسالت،
نامناسبترين اوقات، براى تمركزند؛ البته در صبحگاهان، لازم است
قدرى ورزش كنيد تا بدن آمادگى لازم را به دست آورد.
8. نظم و
انضباط در نوع، ساعت و مكان مطالعه، همگى از عوامل ايجاد كننده
تمركز مىباشند.
سرعت مطالعه
1. دكتر فيل ريس
پيشنهاد مىكند كه اگر قصد داريد سرعت مطالعه را افزايش دهيد،
حتماً ابتدا به فهرست كتاب نظرى دقيق بيندازيد تا نسبت به
موضوعات كلى كتاب آگاهى پيدا كنيد.
2. تند خوانى، هميشه
مناسب نيست و در مطالبى كه به تعمق و تأمل نياز دارد، اصلاً
نبايد به كار گرفته شود.
3. مغز ما هميشه تندتر از بيان ما
كلمات را دريافت مىكند؛ براى افزايش سرعت، سعى كنيد عادت بلند
خوانى كتاب را ترك كنيد.
4. تمرين كنيد تا به جاى درك لغت به
لغت يك جمله، به درك گروهى لغات عادت كنيد.
5. به نظر
نويسنده كتاب «تسريع در خواندن و درك»، يكى از عوامل كندخوانى،
برگشت است؛ يعنى آن كه فرد مرتب نگاه خود را به خطوط پيشين بر
گرداند. اين كار، تمركز فرد را از ميان مىبرد و وقت زيادى را
تلف مىكند. هنگام مطالعه، چشم بايد به طور مستقيم و به موازات
صفحه حركت كند و از پريدن به سطرهاى بالا و پايين، دورى جويد.
6. كسانى كه با انگشت خط مورد مطالعه را دنبال مىكنند، بايد
اين عادت را ترك كنند؛ زيرا در تند خوانى، فقط چشم كار مىكند،
نه دست و زبان.
7. نويسنده كتاب «مطالعه روشمند»، بر اين
باور است كه حتى تكان دادن سر هنگام مطالعه، از سرعت مطالعه
مىكاهد؛ پس بهتر است كه اين گونه بگوييم: در تند خوانى، فقط چشم
كار مىكند؛ نه دست، نه زبان و نه سر. براى ديدن همه صفحه كتاب،
اصلاً به حركت سر نيازى نيست؛ صفحه، خود در دامنه بينايى قرار
دارد.
8. وى از مشكل ديگرى به نام «خالى خوانى» نام مىبرد
كه عبارتست از: سرگردانى چشم در حاشيه سفيد كتاب يا لابه
لاى
خطوط و يا هر قسمت غير مفيد صفحه. اين حالت را ديدن غير مفيد نيز
مىگويند و موجب كاهش سرعت مطالعه مىشود.
9. حتى نوع ورق
زدن نيز به صرفه جويى در وقت كمك مىكند. ورق زدن درست آن است كه
با دست چپ واز گوشه بالايى صفحه صورت گيرد و چند لحظه قبل از
پايان صفحه، دست براى ورق زدن آماده باشد. كسانى كه با دست راست
و از گوشه پايينى صفحه ورق مىزنند، از سرعت و تمركز خود
مىكاهند .
****
منبع : مقاله " چگونه مطالعه كنيم؟ "
-برگرفته از سايت
لينكستان با آدرس اينترنتي : http://www.linkestan.com/news/ARTICLEview.asp?key=743
|
