کوچولو های کتابخوان

خواندن پايه همه چيز است

سایت فکرنو ،سایت خلاقیت ،نوآوری و کارآفرینی

www.Fekreno.org

کتاب های پلاستيکی که می شود  آنها  را به حمام  برد. کتابهايی که تصاوير برجسته دارند. کتابهايی  با عکس های رنگی و کتابهای موزيکال . برای همه جور بچه ای کتاب هست.برای دخترها و پسرها برای آنها که تازه حرف زدن را ياد گرفته اند  و برای  آنها که تازه به مدرسه رفته اند.حتی برای نوزادها هم کتاب وجود دارد.

بچه ها ، عاشق  کتاب خواندن می شوند ، اگر روزی چند  دقيقه برای آنها کتاب بخوانيد.آن هم بلند بلند!  ، تابستان امسال  فرصت خوبی است تا به بچه هايمان کمک کنيم به کتاب خواندن عادت کنند.

اين کودکان و حتی  آدم بزرگ های  کشور ما به کتاب  خواندن عادت  ندارند، يک مشکل  فراگير  است .يک نگاه کوتاه به دور و برمان  و توجه به  تيراژ پايين  کتابها و گله کتاب فروش ها و ناشران ، می تواند  نشان دهد که کتابخوانی  چقدر در کشور ما مهجور  و عقب مانده  است . اين در حالی  است که در فرهنگ  کشورهای ديگر جهان  ، از کشورهای خاور دور گرفته  تا سرزمين ها ی اروپايی ،  عادت  به  مطالعه ، عادتی  فراگير  است . آدمها ، در فرصتهای  مختلف روز و حتی  با وجود مشغله کاری ، در خانه و اتوبوس  و مترو ، کتاب می خوانند  و به اين ترتيب ،  ارتباط  آنها با مطالعه و لذت ناشی  از آن ، حفظ می شود . در مقابل ،مشهور است  که ايرانی ها  کمتر از دو دقيقه  در روز مطالعه می کنند و نه تنها  خودشان  عادت  به مطالعه ندارند ، تلاش چندانی  برای ايجاد  علاقه به خواندن  در کودکانشان  نمی کنند. نتيجه اين امر ، تبديل  شدن  کتاب ، به يک عنصر  غريب  و دور از دست  است  و مردم ، حتی اگر تحصيلکرده باشند نيز ، سطح  دانش  عمومی  و تخصصی شان ،رشد  چندانی  نمی  کند.

مساله آنجا تاسف بار می شود  که می بينيم  نه تنها تشويق و ترغيبی به سوی  مطالعه از سوی  خانواده ها صورت نمی گيرد بلکه  خانواده ها ،گاه موانع بزرگ  فرزندان  در راه مطالعه هستند.يک  دبير ادبيات ، که مهمترين  برنامه خود  را ايجاد  علاقه به مطالعه در دانش  آموزان اعلام می کند،در اين باره می گويد :" مشکل اصلی  ما در اين زمينه  بچه ها نيستند. درست است که بچه ها  از کودکی  به کتاب  خواندن  عادت نکرده اند، اما حتی  زمانی  که ما  در مدرسه  آنها را به کتاب خواندن تشويق  می کنيم ، تازه  به سد  خانواده ها برخورد می کنند.آنها  به ما  مراجعه می کنند و گله دارند  که چرا بچه ها را تشويق  می کنيم  کتاب  بخوانند.به نظر  آنها  بچه ها  فقط  بايد کتاب درسی شان  را بخوانند و با اين  تلقی ، کتاب ، چيزی  زايد  و اضافی است."

نبايد از یاد برد  که نتيجه  اين فرهنگ  ، جامعه ای کم عمق و بی بهره از دانش عمومی  و فرهنگ  جهانی است  و تاثير  مستقيم  آن را می توان  در ضعف يادگيری  دانش آموزان نيز مشاهده  کرد. اين در حالی است  که در سراسر جهان ، پژوهشگران  و محققان  نشان داده اند  که کودکان  کتابخوان  ، در يادگيری  دروس و محتوای کتابهای  درسی شان  نيز موفق ترند و کتاب  خواندن ، می تواند  کودکان باهوش تری  را ايجاد کند.

تابستان ، فرصت خوبی  است  که بدون دغدغه  امتحان و درس  و مدرسه ، بچه ها  را تشويق  کنيم با خيال راحت  کتاب بخوانند. برای  اينکه بچه ها  کتابخوان های  خوبی  بشوند، می توانيم  از همين  تابستان شروع کنيم.

کتاب خواندن ، از روز اول 

ايجاد علاقه به خواندن  و مهارت هايی  که  کودکان را تبديل به کتابخوان هايی  موفق می کند، می  تواند از  سنين بسيار پايين آغاز شود .در واقع هيچ محدوديتی  در اين زمينه وجود ندارد.حتی نوزادان نيز می توانند  از يک کتاب خوب ، لذت ببرند.استادان تعليم و تربيت  و معلمان می گويند: " اگر برای نوزادان و کودکان ، بلند بلند  کتاب  بخوانيم ، می توانيم  اطمينان  داشته باشيم که آنها  در بزرگسالی ، از کتاب خواندن ، لذت خواهند برد.

اين که يادگيری  از چه زمانی آغاز می  شود ، مساله قابل بحثی است .بسياری   از دانشمندان  آغاز يادگيری را ، دوران جنينی  می دانند و حتی  تعاليم  مذهبی  و اعتقادی  ما نيز  اذعان  می کند که جنين  انسان ، از محيط بيرون  تاثير  می پذيرد.بر اين اساس  ،آغاز ايجاد هر عادت  و علاقه ای ، می تواند  از همين  زمان آغاز شود. زمانی که کودک به دنيا می آيد ، اين زمينه به شکل ملموس تری فراهم است . اگرچه کودکان نمی توانند  صحبت کنند ،الفباء را بنويسند و يا صفحات کتاب را ورق بزنند، اما همه آنها ، آماده يادگيری زبان ،خواندن و ارتباط برقرار کردن  ، به دنيا آمده اند. برای اين که از اين آمادگی  ، به بهترين شکل استفاده شود، می توان از روشهايی بسيار ساده  استفاده کرد. يک گروه  غيرانتفاعی با نام خواندن ، پايه همه چيز است که در ايالات متحده  فعاليت می  کند ، پطشنهاد می کند  که پدران و مادران ، تنها  با چند دقيقه کتاب خواندن  در روز ، می توانند  مطالعه را تبدطل به برنامه روزمره کودکانشان  کنند. اين چند دقيقه را می توان  به شيوه های  گوناگون  ، به بهترين  شکل  بریا کودکان جذاب کرد ، به گونه ای  که بر اثر ان ، کل روند مطالعه ، در ذهن  کودک به عنوان  تجربه ای شيرين  و به ياد ماندنی ثبت  شود.

کتاب ، برای همه

اين روزها  برای تمام  گروههای  سنی ، کتاب وجود دارد. کتابهايی از جنس  پلاستيک  و کاغذ، که مطابق نيازهای کودکان طراحی شده اند.اگر پدرو مادرها ، چند دقطقه در روز برای کودکانشان کتاب بخوانند.کودک وجود کتاب را به عنوان بخشی مهم از زندگی اش خواهد پذيرفت.در حين کتاب خواندن ، استفاده از شعرهای کودکانه ای که تکرار می شوند  و آهنگهای کودکانه ، به کودکان کمک  می کند که در تشخيص ريتم قدرت  پيدا کنند و گوش زبانی شان  تقويت شود.

کودکان نوپا نيز ، می توانند کتابهای متعلق به خود داشته باشند .در اين سن، کودکان به کتابهايی که درباره اتفاقات روزمره اند، علاقه زيادی دارند.

با وجود اين که کودکان  در اين سن هنوز با الفباء و کلمات آشنايی پطدا نکرده اند ،اما متخصصان آموزش و پرورش به پدر و مادرها توصيه می کنند از فرصت روزانه مطالعه ، برای آموزش  زبان  و آشنايی  با کلمات نيز استفاد کنند. دنبال کردن کلمات با انگشت ، روشی  است  که احساس  واقعی  خواندن را به کودکان منتقل می کند   و به آنها نشان می دهد که مثلا  کلمات از کدام طرف  به کدام طرف  نوشته می  شوند و اين که  کلمات  چگونه  درباره تصاوير  توضيح می  دهند . اين مهارتهای  اوليه ، مرحله اول  يادگيری  زبان و مطالعه اند.

معلم يک  مدرسه  ابتدايی می گويد :" وقتی  پدر و مادرها، برای  نوزادان و کودکان  نوپای  خود کتاب می خوانند ، در واقع مهارت هايی را که آنها برای  ورود  به مدرسه  به آن نياز دارند ،به آنها می آموزند.کودکان درباره کلمات  و صداهايی که ايجاد می کنند ، چيزهايی  ياد می گيرند و اين آغاز  يادگيری  ارتباط مطان کلمات و  تصائير است ."

همين معلم تاکيد می کند  که خواندن ،بايد يک  عادت خانوادگی  باشد:" کتاب خواندن به همراه کودکان ، عادت  به کتاب خواندن را در آنها  ايجاد می کند و اين  يکی  از کمک هايی  است  که اعضای  خانواده  می توانند به فرزندشان  بکنند."

چطور کتاب بخوانيم

 برای  اين که کتاب خواندن  به شکل  سرگرمی باقی  بماند ،مراقبان کودک بايد به گونه ای  برای  او  کتاب  بخوانند که زمينه مشارکت او نيز  در اين  جريان ،فراهم شود.برای اين کار  نيز می  توان  از روش  هايی بسيار  ساده استفاده کرد. هنگامی  که برای  کودک  کتاب می خوانيد ، از او  سوالاتی  درباره داستان بپرسيد ، نقاشی  ها را به او نشان دهيد  و از او  سوال کنيد  که در ادامه داستان  چه اتفاقی  خواهد  افتاد.شما می توانيد بعضی صحنه های داستان را به  شکل نمايش برای  کودکتان اجرا کنيد.

در چهار يا پنج  سالگی ، کودکان يادگيری  الفباء را شروع می کنند.در همين  سن  است که آنها می توانند بفهمند  که حروف الفبا، صدای  خاصی دارند و اين حروف ، با همديگر کلمات را می  سازند.بعضی از کودکان  پيش  دبستانی ، می توانند  خواندن و نوشتن کلمات  ساده و نام خودشان را ياد بگيرند.پس  از اين دوره  ، در کلاس  اول  دبستان  ، بيشتر بچه ها  برای  خواندن آمادگی  دارند. در اين مرحله نيز  پدر و مادر ها  بايد  در کتاب خواندن ، با فرزندانشان  همراهی کنند. يکی  از متخصصان می  گويد: " بچه ها ، مهارت خواندن را در مدرسه می  آموزند ، اما اغلب به عنوان  يک وظيفه به آن نگاه می کنند ، نه يک  فعاليت  لذت بخش .  همراهی پدر و مادر  می تواند  به کودکان بياموزد  که مطالعه ، يک فعاليت  لذت بخش  است  و اختصاص  به آنها ندارد  و يک تکليف شاق و دشوار نيست ."

خانه های  بدون کتاب

 در بعضی از خانه ها ، نمی  توان  حتی  يک جلد کتاب پيدا کرد.کودکانی  که در چنين  خانه هايی  زندگی  می کنند، با کتاب غريبه اند. کتاب برای  آنها موجود ناآشنايی   است  که به  سادگی  نمی توان با آن ارتباط  برقرار کرد.

برای اينکه کتاب  تبديل به يک عنصر آشنا  و پذيرفتنی در زندگی  کودکان  شود. پدرو مادرها  ، نخستين الگو هستند. اگر پدرو مادرها ،کتاب خواندن را تبديل  به بخشی  از فعاليت های روزمره اشان  کنند، کودکان می پذيرند  که کتاب خواندن ، جزيی از  زندگی است .ايجاد يک  کتابخانه خانگی ،کار جالب و مفيدی  است  که دسترسی بچه ها  را به کتاب ،مجله  و روزنامه  آسان می کند  و اين دسترسی  آسان ، باعث  می  شود  که کودکان  آنها را  به عنوان  بخشی از زندگی  اشان ، احساس  کنند.

کتاب ، بايد  يک عنصر  در دسترس  باشد. کودکان باطد  آزادی  داشته  باشند که خودشان  کتاب را ورق  بزنند و حتی با آن بازی کنند. کودکی  که اين فرصت را دارد تا با کتاب  از نزديک  و به شکل  ملموس  ارتباط  برقرار کند، بتدريج  بر اثر تکرار  و مجاورت ، آن را خواهد پذيرفت.برای  اين که  دسترسی کودکان به کتاب  آسان شود. بايد به نياز او  بریا داشتن  کتاب  آسان شود ، بايد به نياز او برای داشتن  کتاب  پاسخ داد .پس  اگر کودکتان  از شما  خواست  برای او کتاب بخريد ، امتناع نکنيد!

چه کتابی بخريم ؟

بعضی از خانواده ها  عنوان می کنند  که انتخاب و خريد  کتاب  برای  کودکان ،  دشوار است . آنها  نمی دانند چه کتابی  برای کودکشان  مناسب است .زمانی که می خواهيد  برای  کودکتان  کتابی  انتخاب کنيد،ابتدا به سراغ  ناشران برجسته کتابهای  کودک  برويد  و از فروشنده  درباره  درباره کتابهايی  که جايزه های  ادبی  کتاب کودک را دريافت کرده اند ، سوال کنيد.بسياری  از متخصصان ، توصيه می کنند علاوه بر کتابهای  داستانی ، مجلات مخصوص کودکان ، کتابهای غيرداستانی  و کتابهای  کميک  نيز برای  بچه ها تهيه شود.

اگر ذائقه  کودکانتان  را به خواندن  کتابهای  خوب عادت دهيد ، در نوجوانی و جوانی ، آنها قادر خواهند بود که خودشان ، کتابهای  مناسب را  انتخاب و تهيه کنند.از ياد نبريد  بچه هايی  که خوب  کتاب می خوانند ، خوب فکر می کنند ، خوب حرف می زنند  و خوب زندگی می کنند. 

****

منبع: مقاله : "کوچولوهای کتابخوان" - تهيه کننده : نعيمه دوستدار-   - روزنامه  جام جم  - سه شنبه  28 تير ماه 1384  

         جستجو در سايت فکر نو

بازگشت به صفحه اصلی