چگونه فكر بر انتقاد اثر مي گذارد؟

سایت فکرنو ،سایت خلاقیت ،نوآوری و کارآفرینی

www.Fekreno.org

پيكتتوس حكيم، دو هزار سال پيش گفت: «مشكلات به خودي خود ناراحت كننده نيستند؛ بلكه طرز تلقي نادرست ما از آنهاست كه موجب ناراحتيمان مي شود». امروزه روان شناسان با اين نظر موافقند ـ يعني مفهومي كه ما براي رويدادها قائل مي شويم روي ما اثر خوب يا بد مي گذارد. طرز تلقي يا «فكر» به اشكال مختلف، بر چگونگي تعبير ما از انتقاد مؤثر است:
    
ارزيابي فردي
ارزيابي عملي است ذهني كه ما را در درك وقايعي كه براي خود يا اطرافيانمان اتفاق مي افتد ياري مي كند. ريشه هاي ارزيابي، در سرشت ما و شرايط خاصي چون زمينه هاي خانوادگي، استعدادهاي طبيعي، ظاهر جسماني و سلامتي، اعتقادات و بيمها و اميدهاي ما قرار دارد. مجموعه ي اين عوامل، شرايط منحصر به فردي را فراهم مي آورند كه هريك از ما بر اساس آن محيط خود را تعبير و تفسير مي كنيم؛ به رويدادهاي بيروني معنا و مفهوم مي بخشيم و وضعيتهايي را كه در زندگي روزمره با آن مواجه مي شويم، مي سنجيم. به مورد زير توجه كنيد:
    ليلي زن جذابي بود كه منش و رفتار تندي داشت. او هرگز نتوانسته بود دوستي كسي را جلب كند. ظاهرش آشنايان را به معاشرت با او تشويق مي كرد، اما حالت و رفتار پرخاشجويانه اش سرانجام، آنها را از او فراري مي داد. ليلي اميدوار بود كه اين رفتار به رابطه ي دوستي او و نامزدش  آسيبي وارد نكند؛ چون علاقه زيادي به او پيدا كرده بود. علي معمولأ بعدازظهر پنج شنبه به ليلي تلفن مي كرد تا براي تعطيلات آخر هفته برنامه اي ترتيب بدهند. يك روز پنج شنبه، وقتي ساعت از هشت گذشت و علي تلفن نكرد، ليلي شماره ي او را گرفت و ظرف دو ساعت، سه بار زنگ زد و هر بار هم در نوار پيغام گذاشت. ديروقت شد و باز هم از تلفن علي خبري نشد. ليلي كه سخت به خشم آمده بود، تلفن نكردن علي را توهيني آشكار به خود تلقي مي كرد. ليلي مي گفت: «فهميدم كه علي به اين طريق مي خواست به من بگويد كه ديگر علاقه اي به ديدنم ندارد - با اين كارش به من گفت برو گمشو!»
    داستان ليلي داستان قابل توجهي است زيرا نشان مي دهد كه نحوه ارزيابي ما از يك واقعه، نه تنها احساسي را كه بايد نسبت به آن داشته باشيم، بلكه واكنشي را نيز كه مي بايست در پاسخ به آن نشان دهيم، آمرانه به ما ديكته مي كند. ليلي نامطمئن از خود و مشوش از اين كه علي هم ممكن است مثل تمام دوستان ديگري كه قبلأ مي شناخت او را ترك كند، دچار افسردگي شده بود و سكوت او را نوعي انتقاد تلقي كرده، نتيجه گرفته بود كه علي ديگر تمايلي به ديدنش ندارد.
    همين مسأله اگر به نحو ديگري ارزيابي مي شد، واكنشهاي كاملأ متفاوتي به بار مي آورد. مثلأ اگر ليلي فكر كرده بود كه علي در يكي از مأموريتهاي متعددي كه به اقتضاي شغلش از شهر بيرون مي رفت، بيش از حد معمول كارش طول كشيده است، چه واكنشي نشان مي داد؟ هنوز هم ممكن بود از اين كه به او نگفته است كه به مأموريت مي رود يا اين كه در تلفن كردن كوتاهي كرده است، آزرده شود؛ اما به ندرت به اين نتيجه مي رسيد كه علي قصد دارد روابط خود را با او قطع كند و به جاي آن كه فكر كند: «او ديگر نمي خواهد مرا ببيند»، به احتمال زياد چنين نتيجه مي گرفت: «امشب به قدري سرش شلوغ بوده كه نتوانسته تلفن كند». اگر ليلي در ارزيابي خود به اين نتيجه مي رسيد كه كوتاهي علي در تلفن كردن يا جواب دادن به تلفنهاي او احتمالأ به سبب بيماري يا تصادف بوده، چه مي شد؟ در اين صورت، ليلي به دور از احساس سرخوردگي يا خشم، نسبت به علي احساس نگراني و همدردي مي كرد.
    بديهي است كه تعبير وقايع در شرايط مختلف متفاوت است، ولي نكته اين جاست كه احساس و رفتار ما بر حسب نوع ارزيابي ما از وقايع مختلف، متفاوت خواهد بود.
    دو نفري كه در قضيه اي سهيم هستند ممكن است هركدام ارزيابي متفاوتي از آن قضيه داشته باشند. در حقيقت چون ادراك و سنجشهاي ما هميشه به طرزي منحصر به خود و شخصي است، به نظر مي رسد كه هيچ وقت ارزيابي دو نفر از يك موضوع نمي تواند كاملأ مشابه باشد.
    مسعود و مريم شش ماه بود با هم نامزد شده بودند كه مريم ناگهان نامزديش را به هم زد. مسعود با تعجب مي گفت: «من هرگز با كسي به اندازه مريم صميمي نبوده ام، موضوعي نبود كه ما نتوانيم درباره آن با هم حرف بزنيم. درست است كه زياد با هم جر و بحث مي كرديم، اما اين هم واقعيت داشت كه در عين حال بسيار صميمي بوديم و به نظر مي رسيد كه ازدواجمان پايه و اساس محكمي خواهد داشت». اما مريم مسأله را به صورت ديگري مي ديد. او مي گفت: «ما دائمأ در حال جر و بحث بوديم تا اين كه من بالاخره به اين نتيجه رسيدم كه ما هيچ وقت نمي توانيم با هم به توافق برسيم».
    مسعود و مريم هر دو مي دانستند كه درباره موضوعات زيادي بحث مي كنند، ضمن آن كه هركدام هم اين واقعيت را به نحوي غير از ديگري ارزيابي مي كرد. به نظر مسعود، اين گفتگوها از ارزش خاصي برخوردار بود، در حالي كه به نظر مريم، دليل عدم توافقشان به حساب مي آمد.
    هركس چشم انداز و برداشت خاص خودش را دارد. براي مثال، يك كاناپه بزرگتر از حد معمول، ممكن است از نظر يك مبل ساز، يك زوج جوان يا مردي كه پيوسته در حال مسافرت است، مفهوم كاملأ متفاوتي داشته باشد. چهار نفر را پشت ميزي بنشانيد و حرف "M" را روي ميز قرار دهيد. برحسب اين كه هركس در كجا نشسته باشد، حرف "M"به شكل "M"، "E"، "W" مي بيند.
    به همين ترتيب، واكنش افراد، نسبت به انتقاد نيز بستگي به آن دارد كه از نظر روحي در چه شرايطي باشند. يكي ممكن است فكر كند به او توهين شده، دومي احساس افسردگي كند و سومي خشمگين شود. به ندرت كسي پيدا مي شود كه از به رخ كشيده شدن معايبش خوشحال باشد. همان شخص ممكن است به همان انتقاد در زمانهاي گوناگون واكنشهاي متفاوت نشان دهد، چرا كه برداشتش از آن انتقاد تغيير كرده است. بارها اتفاق افتاده كه واكنش ديگران به خاطر يك انتقاد ساده باعث حيرتمان شده است. خصوصأ وقتي كه منظورمان كمك به او بوده است. در اين گونه موارد با اعتراض مي گوييم: «شما حرف مرا عوضي فهميديد». بيشتر مردم مي توانند بياموزند كه براي پذيرفتن جنبه هاي مثبت يك انتقاد، چگونه روش برخورد خود را تغيير دهند.

منبع : مقاله  "  چگونه فكر بر انتقاد اثر مي گذارد؟ " نویسنده : دکتر هندری وایزینگر- مترجم :  پریچهر  معتمد گرجی - سایت   www.jameepsy.com

         جستجو در سايت فکر نو

بازگشت به صفحه اصلی